Przemoc w szkole. Jak reagować, jak pomóc dziecku?

Szkolne życie to wiele wyzwań. Nauka, próba adaptacji do grupy, a często także starcie z nieprzyjemnymi sytuacjami. Przemoc wśród młodszych uczniów czy nastolatków, choć często różni się stopniem intensywności konfliktu, może negatywnie wpłynąć na codzienne życie dziecka. Dlatego tak istotne jest, aby rodzic wiedział, jak pomóc, kiedy jego pociecha jest ofiarą lub świadkiem w takich sytuacjach.

Co zrobić, gdy dziecko jest ofiarą przemocy w szkole?

Warto pamiętać o tym, że przemoc nie od razu zaczyna się od pobicia. Jeśli więc widzimy siniaki, może się okazać, że przegapiliśmy wcześniejsze sygnały. Należy obserwować dziecko i jeżeli zauważymy smutek lub usłyszymy pierwsze relacje o przezwiskach czy dokuczaniu, to czas, byśmy reagowali. Oczywiście nie chodzi o to, by wyolbrzymiać drobne konflikty, po których dzieci się pogodzą. Jednak znając dziecko i obserwując je, będziemy wiedzieli, kiedy sytuacja robi się poważniejsza.

Kiedy wiemy już, że dziecko jest ofiarą przemocy, musimy roztoczyć nad nim odpowiednią opiekę. Bardzo istotne jest, aby dać mu poczucie, że nie jest ono winne swojej sytuacji, a doświadczanie przykrego traktowania nie czyni go gorszym ani słabszym. Dajmy odczuć nasze wsparcie i monitorujmy jego samoocenę. Dopiero wówczas będziemy mogli przejść do kolejnych kroków.

Spisanie relacji dziecka

W dalszym reagowaniu na sytuację pomoże nam stworzenie spisu zdarzeń, które dotknęły dziecko. Zarejestrujmy relację ze wszystkich przypadków, o których nam opowie. To pomoże nam, kiedy będziemy chcieli przedstawić sprawę odpowiednim osobom lub organom.

Rozmowa z wychowawcą

Na początek warto skierować do wychowawcy i skonfrontować z nim to, co usłyszeliśmy od dziecka. Warto posłuchać również perspektywy nauczyciela. Być może jest świadom problemu, a może nawet podjął już jakieś działania.

Bez względu na to, czy już coś się w sprawie zadziało czy nie, należy ustalić dalsze etapy postępowania i monitorować sprawę na bieżąco. Nie wystarczy, że wychowawca zapewni nas o przeprowadzeniu rozmowy z agresorem. Powinniśmy po kilku dniach odezwać się i zapytać, na jakim etapie jest sprawa i czy udało się rozwiązać problem. Jeśli to nic nie da, trzeba będzie udać się do wyższej instancji i porozmawiać z dyrektorem placówki.

Wsparcie i komunikacja z dzieckiem

Jednocześnie warto cały czas też upewniać dziecko w tym, że działamy w jego sprawie i opowiadać o krokach, które podjęliśmy. Bądźmy też wyczuleni na sygnały i upewniajmy pociechę, że może nam o wszystkim powiedzieć. Podniesiemy ją w ten sposób na duchu, ale też szybko dowiemy się, jeśli wystąpią dalsze komplikacje, na przykład próby zastraszania ze strony agresora.

Konfrontacja z rodzicami agresora

Niechętnie podejmowanym działaniem jest konfrontacja z rodzicami sprawcy. Niesłusznie jest to pomijany krok, bo powinien tak naprawdę być jednym z pierwszych. Często opiekunowie agresora nie zdają sobie sprawy z jego przemocowych zachowań. Powinniśmy dać im szansę, aby mogli na to zareagować i przeprowadzić rozmowę wychowawczą. Podjęcie dyskusji w tym temacie może sprawić, że sprawa rozwiąże się poza murami szkoły, po wspólnej interwencji dwóch rodzin.

Psycholog (szkolny lub pozaszkolny)

Szkolny psycholog może być odpowiednią osobą, aby zażegnać konflikt między dwójką dzieci, upomnieć agresora i pomóc ofiarze odzyskać pewność siebie. W pewnych przypadkach jego ingerencja jest wskazana. Niekiedy jednak warto zasięgnąć pozaszkolnej pomocy psychologicznej. Jeśli to właśnie w placówce edukacyjnej dziecko spotkało się z niemiłymi zdarzeniami, może ono stracić zaufanie do tej instytucji. Wówczas udajmy się do zewnętrznego specjalisty.

Interwencja policyjna

W przypadku młodszych dzieci zwykle udaje się zamknąć sprawę po kontakcie z wychowawcą lub dyrekcją. Zwykle też w młodszym wieku konflikty nie przybierają takich rozmiarów, jak w przypadku nastolatków. W starszych klasach niestety zdarza się, że przemoc eskaluje do tego stopnia, że w trosce o dziecko, musimy zgłosić sprawę na policję.

Zmiana szkoły

Dla malucha, relacja z rówieśnikami jest bardzo ważna, ale możliwe, że kiedy przylgnie do niego łatka ofiary, niełatwo będzie odwrócić sytuację. Koledzy i koleżanki z klasy, mimo starań dziecka oraz po rozwiązaniu konfliktu z agresorem, mogą wciąż nie chcieć się z nim bawić i traktować z rezerwą. Jeśli integracja jest niemożliwa, w najlepszym interesie naszej pociechy będzie zmiana szkoły. To trudny krok, ale nie należy się go bać. Czasem świeży start to najlepsze, co możemy dać dziecku, które miało złe doświadczenia z obecną grupą.

Jak reagować na dokuczanie w szkole?

Chociaż to przykre, dokuczanie w szkole często ma miejsce, a ofiara zwykle bywa wybierana na podstawie okazywanych słabości. Dziecko, które się garbi czy jest wycofane ma większe szanse, aby przyciągnąć uwagę agresorów. Możemy jednak sprawić, aby nie było typowym celem lub umiało reagować na zaczepki. Osiągniemy to, jeśli zbudujemy w nim pewność siebie.

• Budowanie poczucia własnej wartości w dziecku to proces mocno zależny od rodzica.
• Pokażmy mu więc, że jest ważne, upewnijmy, że posiada swoje talenty i chwalmy za umiejętności.
• Ważne, by robić to szczerze i zasłużenie, bo inaczej szybko zostaniemy zdemaskowani.

Nie bez znaczenia jest również nauka asertywności i wykształcenie zdolności do mówienia „nie”. Pewne siebie i stanowcze dziecko nie stanie się łatwą ofiarą.

Dobrze jest też przestrzec dziecko przed sytuacjami, w których naraża się na dokuczanie. Upomnijmy, aby nie chodziło samo do szatni lub innych miejsc, w których łatwo mogą spotkać go przykrości. Może się zdarzyć, że w klasie trudno będzie znaleźć towarzystwo, zwłaszcza jeśli presja agresorów na resztę jest duża. Zachęcajmy więc dziecko, aby znalazło przyjaciół poza swoją grupą. Zawarcie nowych znajomości i kontakt z przyjaznymi osobami, nawet jeśli spoza klasy, pomogą dziecku przetrwać dokuczanie, dopóki nie rozwiążemy problemu wspólnie z wychowawcą.

Ważne! Uczmy dziecko, aby nie bagatelizowało dokuczania i zgłaszało je nauczycielom. Często bywa tak, że dorośli dowiadują się o sprawie dopiero wtedy, kiedy się ona nasila. Warto reagować na wczesnym etapie, nawet jeśli wydaje się, że to tylko niewinne zaczepki. Dzięki temu jest szansa, że nauczyciel przyłapie agresora na gorącym uczynku, porozmawia z nim i nie dopuści, aby konflikt eskalował.

Przemoc psychiczna nauczyciela wobec ucznia. Co robić?

Relacja dziecka z nauczycielem może być trudna. Oczywiście, nie powinniśmy bagatelizować tego, co nam ono zgłasza, jednak bardzo istotne jest aby najpierw zbadać sytuację. Pomocna tutaj może być inna perspektywa. Jeśli mamy możliwość, podpytajmy też przyjaciół dziecka i dowiedzmy się, czy opisane przez nie sytuacje, naprawdę miały miejsce.

Po tym jak zweryfikujemy sprawę, może się okazać, że nie do końca znamy nasze dziecko i być może nie bez powodu nauczyciel zwraca na nie większą uwagę. Jeżeli jednak będziemy mieć podstawy, aby stwierdzić, że dzieje się coś złego, powinniśmy udać się do wychowawcy. Tutaj bardzo istotne jest, aby uniknąć konfliktu. Nie powinniśmy rozmawiać oskarżycielskim tonem. Znacznie lepiej sprawdzi się zgłoszenie, że nasze dziecko poczuło się nieswojo i prosimy o przyjrzenie się tej kwestii. Jeżeli natomiast rozmowa nie pomoże, pozostaje dyrekcja, kuratorium oraz policja.

Jak nauczyć dziecko reagować, gdy jest świadkiem przemocy?

Wielu rodzicom zależy, aby ich dziecko nie tylko nie padło ofiarą dręczycieli, ale także nie było obojętne na przemoc wobec innych. Jest to niewątpliwie kwestia, na którą warto je uwrażliwić. Możemy więc poinstruować je, jak reagować na takie sytuacje:

• Właściwym krokiem jest powiadomienie dorosłego (rodzica, nauczyciela, dyrektora, pedagoga).
• Jeśli dochodzi do przemocy, angażowanie się w bójkę nie jest wskazane. Skuteczne może być jednak odwrócenie uwagi np. krzykiem i przyciągnięcie świadków. Uda się wówczas wezwać pomoc.
• W przypadku młodszych dzieci, kiedy sytuacje nie są jeszcze tak drastyczne, dziecko może stanąć w obronie ofiary. Warto pouczyć, aby odezwało się do agresora i zapytało np. „dlaczego tak mówisz?”, a dzięki temu odwróciło uwagę od ofiary.
• Warto uczulić dziecko, aby nie narażało się jednak na niebezpieczeństwo. Jeśli boi się lub wie, że coś może mu się stać, niech nie ryzykuje. Wówczas od razu powinno udać się z problemem do dorosłego.

Niezwykle ważne jest, aby uczyć dziecko właściwego podejścia do szkolnej przemocy. Jest to bowiem bardzo szkodliwe zjawisko. Niekiedy ktoś, kto jej doświadcza, sam staje się później agresorem, po czym również spotyka się z ostracyzmem grupy. Chcąc uniknąć wplątania swojego dziecka w taką sytuację, musimy uczyć je asertywności, pewności siebie, szacunku do innych oraz odpowiedniego reagowania na takie zdarzenia. Nasza świadomość problemu, obserwacja dziecka oraz wsparcie z pewnością w tym pomogą.