Jak rozpoznać objawy dysgrafii?

Dysgrafia jest odmianą zaburzeń dysleksyjnych, związanych z tak zwaną grafiką pisma. U jej podłoża leżeć mogą zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego, funkcji wzrokowych albo motorycznych. Są od dziecka niezależne i trudne do kontrolowania.

Co powinno być sygnałem dla rodzica, że charakter pisma dziecka nie jest efektem niestaranności, ale przyczyny leżą znacznie głębiej? Najczęściej dysgrafia objawia się przez niemożliwe do wyeliminowana nawet podczas intensywnych ćwiczeń:

• nieprecyzyjnie odtwarzane, nieforemne litery;
• litery różnią się wielkością w obrębie jednego słowa;
• są pochylone w różne strony, albo tak mocno, że zlewają się w jedną, nieczytelną linię;
• mylenie liter: l-ł, p-g, b-d, p-b;
• pomijanie liter na końcu zdania, albo kończenie zdania wielką literą;
• nieużywanie przecinków, niekonsekwentne stosowanie interpunkcji.

Warto podkreślić, że znajomość zasad pisowni i kaligrafii w przypadku dysgrafii nie ma wpływu na ich stosowanie. Jednoznacznie dowodzą tego testy, jakie podczas diagnozy przechodzą dzieci w poradniach pedagogiczno-psychologicznych. Nawet te, które mocno skupiają się by kontrolować wielkość pisanych liter i dociągać ich kształty do równych linii, nie są w stanie utrzymać takiej kontroli przez dłuższy czas. Kosztuje to je zbyt wiele wysiłku.

Dlaczego tak się dzieje? Testy jednoznacznie pokazują, że percepcja dziecka z dysgrafią jest zaburzona. Inna. Dziecko po prostu widzi i przetwarza litery inaczej. Nie ma znaczenia czy do pisania używa długopisu, ołówka czy wiecznego pióra. Nieistotne jest również to czy pisze prawą, czy lewą ręką.

Brzydkie pismo to nie zawsze dysgrafia

Ważne też, żeby nie popadać ze skrajności w skrajność. Nie każdy ‘’nieestetyczny’’ charakter pisma można i należy składać na karb dysgrafii czy szeroko rozumianej dysleksji. Podobne objawy do dysgrafii mogą dawać też inne przyczyny.

• Możliwa jest tak zwana „dysgrafia zaniedbana”. Jej przyczyną jest brak ćwiczenia. Ręka nie jest przyzwyczajona do pisania i nie ma wykształconych nawyków i odruchów.
• Przyczyną bywa też osłabione napięcie mięśniowe rąk. Wynikające na przykład z jakiegoś urazu. Trudności z pisaniem mają wtedy zupełnie inne podłoże.
• Źródłem problemów z pisaniem czasem jest… wzrok. Nierzadko, podczas diagnozy w kierunku dysgrafii, okazuje się że dziecko słabo widzi i tu tkwi problem.

Wykrycie dysgrafii u dziecka, szybką diagnozę problemu i wdrożenie terapii utrudnia fakt, że coraz rzadziej posługujemy się pismem odręcznym. Pióra i długopisy ustępują miejsca klawiaturom komputerów i smartfonów. Specjaliści zauważają wręcz niepokojący trend cofania się w umiejętności odręcznego pisania. Zanika sztuka kaligrafii, dbania o charakter pisma. Ze względu na rozwój technologii, przestaje być ona dla nas ważna.

Jeśli jednak podejrzenia o dysgrafię u dziecka się potwierdzą, w jej obrębie można wyróżnić kilka rodzajów:

• Dysgrafia przestrzenna: dziecko nie robi błędów ortograficznych podczas samodzielnego pisania, problemy pojawiają jednak przy przepisywaniu.
• Dysgrafia dyslektyczna: dziecko pisze tak, jak słyszy. Myli głoski i litery.
• Dysgrafia motoryczna: problemy z ręką, siłą nacisku i utrzymania narzędzia do pisania.

Dziecko z dysgrafią w szkole. Stres, którego można oszczędzić

Nauczyciele, nie wiedząc o dysfunkcji dziecka będą najprawdopodobniej oceniali je przez pryzmat niewiedzy, braków w opanowaniu zasad pisowni albo niewystarczającego wyćwiczenia czy zwykłej niestaranności. Co nie jest prawdą. Zaburzenie dysgrafii jest od dziecka całkowicie niezależne.

Zaniedbanie lub zbagatelizowanie problemu będzie się wiązać z tym, że szkoła – nie mając potwierdzonych informacji i wydanych zaleceń – nie będzie wiedziała, jak dziecku z dysgrafią pomóc.

Nie będzie oceniane przez pryzmat zaangażowania i wysiłku, jakie wkłada w naukę, tylko w oparciu o trudności, których nie jest w stanie przełamać. W efekcie karane jest dwa razy za coś, na co nie ma i nie może mieć wpływu.

Diagnoza i zalecenia. W czym pomoże Ci poradnia pedagogiczna

Najważniejsze działanie, jakie powinien podjąć rodzic podejrzewający dysleksję u swojego dziecka, to profesjonalna diagnoza. W poradni pedagogiczno-psychologicznej. Specjalistyczne narzędzia i metody diagnostyczne pozwalają jednoznacznie stwierdzić dysfunkcję. Opinia poradni jest też formalnym dokumentem, który:

• zawiera wytyczne dla rodzica, jak pracować i ćwiczyć z dzieckiem w domu;
• w razie potrzeby – umożliwia rozpoczęcie bezpłatnej terapii;
• pozwala w ciągu 30 dni opracować i uruchomić system wspierania i pomocy dla dziecka w szkole/przedszkolu;
• wskazuje nauczycielom, na które elementy dziecko nie ma wpływu, więc nie powinny prowadzić do obniżenia oceny pracy;
• w szczególnych przypadkach daje możliwość korzystania z komputera podczas prac pisemnych.

Zalecenia dla każdego dziecka są bardzo indywidualne i odnoszą się do skali dysfunkcji, jej objawów i przyczyn.

Zdarza się czasem, że wynik diagnozy nie jest jednoznaczny. W takiej sytuacji poradnia wydaje opinię o „zagrożeniu dysleksją” i obejmuje dziecko specjalistyczną obserwacją. Po roku diagnoza jest powtarzana, aby podejrzenie ostatecznie potwierdzić, albo wykluczyć.

Taka sytuacja pojawia się najczęściej u młodszych dzieci. U przedszkolaków, które jeszcze pisać nie potrafią, albo u dzieci w pierwszych klasach szkoły podstawowej, u których umiejętność pisania dopiero się rozwija, trudno jednoznacznie zdiagnozować zaburzenie.

Świadomość i wsparcie otwiera perspektywy

Dysgrafii nie potrafimy wyleczyć gdyż nie jest chorobą. Możemy jednak pomóc dzieciom, które się z nią borykają. Ułatwić im funkcjonowanie w codziennym, szkolnym życiu. I to w stosunkowo prosty sposób: używając technik sprawdzania wiedzy uwzględniających treść, a pomijających formę.

Świadomość, na czym polega zaburzenie, odpowiednie wsparcie i wdrożenie rozwiązań, pozwalających doceniać faktyczne umiejętności, będzie mieć duży wpływ na rozwój dziecka. W warstwie emocjonalnej – daje szansę uniknięcia zaniżonej samooceny, frustracji i kompleksów. W dorosłym życiu – otwiera drogi rozwoju i osiągania sukcesów w dziedzinach z pozoru nieosiągalnych.

Dysgrafia nie jest przeszkodą w karierze polonisty. A historia zna przykłady dyslektyków i dysgrafików, którzy stali się ikonami literatury: Agata Christie, Hans Christian Andersen, a nawet Adam Mickiewicz.