Krótkowzroczność u dziecka. Skąd się bierze i jak jej zapobiegać?

Krótkowzroczność jest coraz większym problemem na całym świecie. Dotyczy już 1,6 miliarda osób, a prognozy mówią, że w 2050 roku nawet połowa ludzi może mieć tę wadę wzroku. To skala, przy której można już mówić o epidemii i spodziewać się poważnych konsekwencji. Krótkowzroczność może prowadzić do poważnych chorób oczu, jak jaskra czy zaćma. Narażone są zwłaszcza dzieci i młodzież. Dlatego tak ważne jest, by rodzice nie bagatelizowali tematu dbania o wzrok dzieci. Prosta profilaktyka może pomóc uniknąć poważnych wad w przyszłości.

Co to jest krótkowzroczność?

Krótkowzroczność oznacza, że widzenie na dalekie odległości jest nieostre, ale bliskie obiekty wciąż widzimy wyraźnie. Taki efekt wywoływany jest przez nadmierne wydłużenie gałki ocznej, co sprawia, że obrazy skupiają się przed siatkówką, a nie na niej.

Można to porównać do rzutnika i ekranu. W zdrowym oku obraz jest wyraźny, bo promienie świetlne skupiają się dokładnie na siatkówce. W oku krótkowzrocznym skupiają się przed nią. Zbyt silne załamanie promieni świetlnych przez rogówkę i soczewkę sprawia, że widzimy nieostro.

Przyczyny krótkowzroczności

Nadal badane są czynniki, które bezpośrednio wpływają na krótkowzroczność. Wiadomo, że ma ona zarówno podłoże genetyczne, jak i środowiskowe. Dzieci rodziców krótkowzrocznych są częściej nią dotknięte, a jednojajowe bliźnięta obarczone są większym ryzykiem na jej wystąpienie niż dwujajowe. Obserwuje się też częstsze występowanie krótkowzroczności u dzieci z miast i u dziewczynek.

W ostatnich latach coraz więcej uwagi poświęca się wpływowi stylu życia na rozwój tej wady. Nadmierna aktywność wzrokowa z bliska, jak czytanie czy praca przy komputerze, może przyczynić się do jej powstania, zwłaszcza u młodych osób. Coraz większe wykorzystanie technologii, takie jak komputery i smartfony, sprawia, że dzieci spędzają mniej czasu na świeżym powietrzu, co również może wpływać na nasilenie się problemu.

Skutki krótkowzroczności

Wzrost gałki ocznej powoduje rozciąganie się siatkówki, podobnie jak nadmuchiwanie balonika sprawia, że ten się rozciąga i staje się cieńszy. Analogicznie, gdy długość gałki ocznej rośnie, siatkówka również się rozciąga. W skrajnych przypadkach, kiedy mówimy o wysokiej krótkowzroczności (powyżej -6 dioptrii), może to prowadzić do poważnych chorób oczu, takich jak odwarstwienie siatkówki, choroby plamki żółtej, jaskra i zaćma.

Nawet niska krótkowzroczność (poniżej -3 dioptrii) może spowodować te powikłania, a ryzyko wzrasta wraz z rozwojem wady wzroku, szczególnie u dzieci o krótkowzroczności powyżej -10 dioptrii. Powikłania mogą prowadzić do znacznej utraty wzroku i niepełnosprawności wzrokowej. Na szczęście badania pokazują, że odpowiednio szybko wykrytą krótkowzroczność można kontrolować. Istnieją metody hamowania rozwoju krótkowzroczności oraz jej progresji. Kluczowa jest odpowiednio wczesna diagnoza.

Objawy krótkowzroczności

Wykrycie krótkowzroczności u dzieci może być trudne, ponieważ nie zawsze są one świadome swoich trudności ze wzrokiem lub nie potrafią ich jasno wyrazić. Istnieją jednak objawy, na które rodzice, nauczyciele i opiekunowie mogą i powinni zwrócić uwagę:

• Mrużenie oczu.
• Częste pocieranie oczu.
• Bóle głowy lub zmęczenie oczu.
• >Siedzenie blisko telewizora lub bliskie trzymanie książek.
• Trudności z widzeniem odległych obiektów.
• Trudności w wynikach szkolnych.
• Brak zainteresowania zajęciami na świeżym powietrzu.

Jeśli zauważysz którykolwiek z tych objawów lub masz obawy dotyczące wzroku dziecka, zaleca się umówienie się na badanie okulistyczne u okulisty. Specjaliści mogą ocenić wzrok dziecka i zapewnić odpowiednią diagnozę i leczenie, jeśli występuje krótkowzroczność lub inne problemy ze wzrokiem.

Jak zapobiec krótkowzroczności u dziecka?

Istnieje kilka strategii, które można zastosować, aby pomóc zapobiegać lub kontrolować krótkowzroczność u dzieci.

• Spędzaj więcej czasu z dzieckiem na świeżym powietrzu: Minimum 2 godziny dziennie. Światło słoneczne może chronić przed krótkowzrocznością.
• Ogranicz czas, jaki dziecko spędza przed ekranami i pracą wzrokową z bliska. Zachęcaj je do regularnych przerw.
• Zadbaj o dobre oświetlenie pokoju dziecka. Właściwe rozmieszczenie źródeł światła pomaga zmniejszyć zmęczenie oczu i obciążenie wzroku.
• Stosuj z dzieckiem zasadę 45/45/45 przy pracy wzrokowej z bliska. Polega na tym, żeby co 45 minut przez 45 sekund patrzyć na coś oddalonego o 45 metrów.
• Regularnie badaj wzrok dziecka. Nawet jeśli dziecko nie ma objawów, raz w roku wybierzcie się na kompleksowe badania do okulisty.

Chociaż całkowite zapobieganie krótkowzroczności u dzieci może nie być możliwe, dostępne są metody pomagające hamować jej postęp. Stosuj okulary korekcyjne lub soczewki kontaktowe. W przypadku zdiagnozowania krótkowzroczności, odpowiednio dobrane szkła lub soczewki mogą pomóc skorygować wady refrakcji i zapewnić wyraźne widzenie.

Regularne monitorowanie wzroku dziecka i progresji krótkowzroczności poprzez kompleksowe badania okulistyczne jest niezbędne, aby upewnić się, że wybrana metoda kontroli jest skuteczna i odpowiednio dostosowana. Więcej informacji: www.miopia.pl.

* * *

prof. dr hab. n. med. Andrzej Grzybowski

Specjalista z zakresu okulistyki, założyciel i inicjator projektów Fundacji Wspierania Rozwoju Okulistyki „Okulistyka 21”. Ekspert w zakresie chirurgii zaćmy, leczenia prezbiopii oraz chorób siatkówki. Jest międzynarodowym ekspertem z zakresie zapobiegania i leczenia krótkowzroczności u dzieci – współautorem rekomendacji Amerykańskiego Towarzystwa Okulistycznego (2020) i Europejskiego Towarzystwa okulistycznego (2021-2023). Wśród TOP 2% najlepszych światowych wg Uniwersytet Stanforda w latach 2019-2022. Według rankingu Expertscape worldwide ranking: Nr 1 na świecie w zakresie zaćmy i Nr 1 na świecie w zakresie operacji zaćmy. Od 20 lat prowadzi Poradnię Okulistyki Dziecięcej w Owińskach k. Poznania. Kontakt https://nzoz-okulistyka.pl.