Jak rozpoznać objawy dysleksji?

Pod pojęciem dysleksji mieści się wiele dysfunkcji związanych ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się. Warto pamiętać, że te problemy w czytaniu, pisaniu lub liczeniu są niezależne od inteligencji człowieka. Przyczyny odnajdujemy w zaburzeniach funkcji percepcyjno-motorycznych czyli spostrzegania wzrokowego, słuchowego i motoryki i ich współdziałania oraz w zaburzeniach funkcji językowych i pamięci.

Ze względu na objawy i zakres trudności w uczeniu się możemy mówić o następujących pojęciach:

Dysleksja – dotyczy trudności w czytaniu.

• Dysleksja typu słuchowego – warunkowana jest zaburzeniami percepcji i pamięci fonologicznej. Dziecko ma problem z prawidłowym słyszeniem dźwięków mowy i prezentuje wiele zaburzeń funkcji językowych.
• Dysleksja typu wzrokowego – wynika z zaburzeń percepcji i pamięci wzrokowej. Bardzo często wiąże się z zaburzeniami koordynacji wzrokowo-ruchowej i motoryczno-przestrzennej.
• Dysleksja integracyjna – determinowana przez zaburzenia w zakresie integracji informacji płynących ze wszystkich zmysłów, czyli z zaburzeń integracji sensorycznej.
• Dysleksja mieszana – spowodowana przez zaburzenia różnego rodzaju, np. dysfunkcje w zakresie analizatora słuchowego, wzrokowego, zaburzenia wyobraźni przestrzennej, zaburzenia lateralizacji.
• Dysleksja wizualna – występuje w niej tzw. nieład.

Dysgrafia – dotyczy trudności z pisaniem, czyli tzw. grafiką pisma. Jej objawem są nieprecyzyjnie odtwarzane, nieforemne litery, pisanie liter różnej wielkości w jednym wyrazie i pochylanie ich w różne strony. Litery pisane przez osoby z dysgrafią pochylone często tak mocno, że zlewając się w jedną, nieczytelną linię. Dysgrafik myli litery: l-ł, p-g, b-d, p-b, może całkowicie pomijać litery na końcu zdania, albo kończyć je wielką literą. [Poradę dotyczącą dysgrafii publikujemy tutaj]

Dysortografia – dotyczy umiejętności stosowania zasad ortografii. Uniemożliwia dziecku poprawne pisanie, nawet jeśli zna i rozumie zasady oraz wyjątki. Osoba z dysortografią mechanicznie i bezwiednie pisze inaczej ten sam wyraz na wiele sposobów. Najczęściej fonetycznie. Dysortografia dotyczy też interpunkcji.

Dyskalkulia – dotyczy zaburzeń związanych z umiejętnością liczenia oraz prawidłowego rozpoznawania i rozumienia cyfr, liczb oraz działań i zależności matematycznych.

Warto pamiętać, że dyskalkulik może przejawiać nie tylko problemy z czytaniem, pisaniem lub liczeniem. Może pojawiać się również trudność z planowaniem i organizacją pracy, orientacją w przestrzeni, równowagą, zapamiętywaniem czy wiązaniem sznurowadeł.

Często zdarza się, że dysleksja u dziecka występuje w kilku wariantach jednocześnie. Dlatego bardzo ważna jest obserwacja dziecka, a kiedy rodzice lub nauczyciele zaobserwują u dziecka niepokojące objawy, powinni zgłosić się do poradni pedagogiczno-psychologicznej. Profesjonalna diagnoza jednoznacznie potwierdzi, albo wykluczy podejrzenia. W pierwszym przypadku – pomoże od razu opracować i wdrożyć rozwiązania, które pozwolą dziecku uniknąć w przyszłości wielu dodatkowych trudności i stresu.

Skąd się bierze dysleksja? Jak rozpoznać pierwsze objawy?

Dysleksja może być dziedziczna, za co odpowiada m.in. gen zlokalizowany na chromosomie 6 i 15. Jeśli więc dziecko ma z czytaniem, pisaniem i liczeniem podobne trudności, z jakimi w jego wieku borykał się jeden z rodziców, to sygnał, którego lepiej nie bagatelizować.

Podejrzenie dysleksji, na różnych etapach rozwoju dziecka, mogą budzić również sytuacje pozornie nie związane z czytaniem, pisaniem czy liczeniem. W przyszłości jednak mogą przełożyć się na problemy i trudności właśnie w tych obszarach:

• Okres niemowlęcy
  Sytuacje warte obserwacji w tym okresie to brak etapu raczkowania w rozwoju motorycznym dziecka, długie utrzymywanie się odruchów wrodzonych oraz słabe napięcie mięśniowe
• Dziecko w wieku 2-3 lata
  Sygnałem o dysleksji może być bardzo opóźniony rozwój mowy, kiedy dziecko wyraźnie później od rówieśników zaczyna wypowiadać pierwsze słowa i całe zdania. Objawem mogą być także problemy z motoryką małą: chwytaniem i łapaniem.
• Dziecko w wieku 3-5 lat
  Ostrzegawczą lampką dla rodziców powinny być zaburzenia w rozwoju postrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej dziecka. Można je zaobserwować podczas znanych i popularnych zabaw, na przykład przy grach typu Memory.
• Dziecko w wieku 6-7 lat
  Jeśli dziecko ma problemy z koordynacją ruchowa, albo problemy z utrzymaniem równowagi, to również mogą być objawy zaburzeń związanych z którąś z odmian dysleksji.

U starszych dzieci, w wieku szkolnym, objawy dysleksji są już wyraźniej skorelowane z obszarem zaburzenia. Rodzice często mają wtedy poczucie, że coś jest nie tak, ale nie potrafią określić przyczyn. Poświęcają dziecku czas, ćwiczą i trenują, jednak wysiłek nie przynosi efektów.

Znane jest też pojęcie dysleksji nabytej. To sytuacja, kiedy zaburzenie pojawia się u dziecka, które wcześniej kłopotów z pisaniem, czytaniem i liczeniem nie miało. Zdarzyć się to może pod wpływem silnych emocji, traumy albo urazu. Znane są również przypadki dysleksji i dysgrafii poudarowej. Kiedy dorosły człowiek uczy się pisać i czytać na nowo.

Na dysleksję nie ma lekarstwa. To nie jest choroba

Nie da się jej wyleczyć ani „oduczyć”. To „przypadłość”, która będzie towarzyszyć dziecku już przez całe życie. Dlatego tak ważne jest, żeby jak najwcześniej ją zdiagnozować i ułatwić młodemu człowiekowi codzienne funkcjonowanie.

Dodatkowe stresowanie, wzbudzanie poczucia winy przez wymaganie rzeczy, których nie jest w stanie zrobić nie będą dobrym motywatorem. Kary i nagrody, wywieranie presji, nie dadzą trwałych, pozytywnych efektów. Za to łatwo przekroczyć w ten sposób granicę, za którą dziecko czuć się będzie gorsze, słabsze, mniej inteligentne. Może ono czuć, że zamykają się przed nim drzwi rozwoju, spełniania ambitnych marzeń i perspektyw kariery w ciekawych zawodach. Co w oczywiście jest nieprawdą.

Tak jak nie można karać kogoś za to, że jest wysoki albo niski, ma niebieskie oczy albo kręcone włosy, tak dokładnie te same kryteria trzeba stosować do dysleksji i wszystkich jej wariantów. Dziecko nie ma i nie będzie miało wpływu i kontroli nad tą przypadłością. Trzeba to zaakceptować i dać dziecku możliwość realizacji i spełniania się w innych kierunkach.

Terapia dzieci z dysleksją polega właśnie na poszukiwaniu, wskazywaniu zdolności, umiejętności i talentów, które dziecko w sobie nosi. Każdy rodzic, a rodzic dziecka z dysleksją szczególnie, powinien pamiętać, że świat nie kończy się na, przykładowo, kaligrafii.

Z dysleksją można dobrze żyć

Dysleksja jest dla dzieci wybitnie stresogenna. Zaburza komfort pracy, wymagającej pisania i czytania. Może powodować duży stres podczas wystąpień na forum klasy. Nigdy nie jest za późno, żeby na podstawie diagnozy zmienić techniki sprawdzania wiedzy. Służy do tego opinia, wydawana przez poradnie pedagogiczno-psychologiczne. To dokument, który:

• zawiera wytyczne dla rodzica, jak pracować i ćwiczyć z dzieckiem w domu;
• pozwala w ciągu 30 dni opracować i uruchomić system wspierania i pomocy dla dziecka w szkole;
• wskazuje nauczycielom, na które elementy dziecko nie ma wpływu, więc nie powinny prowadzić do obniżenia oceny pracy;
• w szczególnych przypadkach daje możliwość korzystania z komputera podczas prac pisemnych.

Opinia i związane z nią zalecenia mają znaczenie na każdym etapie edukacji. Od szkoły po studia. Ocenianie wiedzy bez brania właściwej poprawki na dysfunkcje niezależne od dziecka, byłoby wobec niego bardzo niesprawiedliwe. Przy zastosowaniu odpowiednich technik sprawdzania faktycznej wiedzy, dyslektycy potrafią osiągać doskonałe wyniki w każdej dziedzinie nauki.