Moje dziecko sepleni. Co robić?

Seplenienie jest powszechną wadą mowy u dzieci. Wielu rodziców może być zaniepokojonych, gdy zauważą, że ich dziecko ma trudności z poprawną wymową niektórych głosek. Warto jednak wiedzieć, że seplenienie można skutecznie leczyć, szczególnie gdy interwencja terapeutyczna jest wdrożona we wczesnym stadium rozwoju dziecka.

W tym artykule omówię, czym jest seplenienie, jakie są jego przyczyny, kiedy najlepiej zacząć interweniować oraz jaką rolę odgrywa logopeda w diagnozowaniu i leczeniu tej wady mowy. Dodatkowo wskażę, jak rodzice mogą wspierać swoje dzieci w procesie terapeutycznym w domu.

Czym jest seplenienie?

W celu lepszego zrozumienia zjawiska rozpocznijmy od wyjaśnienia. Seplenienie to wada mowy, polegająca na nieprawidłowej artykulacji głosek dentalizowanych, które można podzielić na trzy szeregi:

1. Ciszący: obejmuje głoski takie jak ś, ć, ź, dź.
2. Syczący: zawiera głoski sy, zy, cy , dzy,
3. Szumiący: skupia się na głoskach szy, rzy,czy, dży,

Wady seplenienia można podzielić na trzy podstawowe kategorie:

1. Deformacja głoski: dziecko może wymawiać głoskę, ale w sposób nieprawidłowy. Na przykład, przy próbie wymówienia „sz”, dziecko może wsunąć język między zęby, co skutkuje brzmieniem „s”, jak w słowie „safa”, lub np. wymawiać głoskę bardziej szumiąco.
2. Zastępowanie głoski: dziecko zastępuje trudniejsze dla niego głoski łatwiejszymi do wymówienia, na przykład „traktor” – „tlaktol”.
3. Opuszczenie głoski: trudne dla dziecka głoski są pomijane. Na przykład, zamiast „żaba”, dziecko mówi „aba”.

W zależności od dziecka, seplenienie może dotyczyć jednej głoski spośród dentalizowanych, dwóch, kilku bądź wszystkich. Najczęściej zaburzone są głoski jednego szeregu, np. Syczącego (s, z, c, dz). Zaburzeniu nieraz ulegają tylko głoski szczelinowe (s, ś, z, ź, ż) lub zwarto-szczelinowe (c, c’, cz, dz, dź, dż) jednego, dwóch lub wszystkich trzech szeregów, czasem tylko głoski dźwięczne jednego, dwóch lub wszystkich trzech szeregów. Również zdarza się tak, że dziecko oprócz wymawiania s zamiast sz, dodatkowo wkłada język między zęby.

Kiedy warto skorzystać z pomocy specjalisty?

W przypadku wystąpienia wady zastępowania i opuszczania głosek, istotne jest kierowanie się normami rozwojowymi. Ogólnie przyjęte jest, że jeśli między 3 a 4 rokiem życia dziecko wypowiada słowa takie jak „capka” czy „safa”, mieści się to w normach rozwojowych. Jednakże bliżej piątego roku życia dziecko powinno już poprawnie artykułować głoski „sz” i „czy”, natomiast między 2 a 3 rokiem życia powinny pojawiać się głoski ciszące, czyli ś, ć, ź, dź.

Jeśli zaobserwujemy deformację głosek, należy niezwłocznie skonsultować się z logopedą, ponieważ ponowne nauczenie dziecka realizacji danego dźwięku może być trudne. Z mojego doświadczenia wynika, że wprowadzenie nowego wzorca artykulacji jest trudniejsze niż wywołanie opuszczanej głoski. W przypadku takiej wady dziecko może np. wymawiać „koszulka” z poszumem, wsuwać język między zęby podczas mówienia, lub mieć seplenienie boczne (mowa przypominająca kaczora Donalda).

W przypadku wystąpienia problemów z mówieniem warto także zwrócić uwagę na to, czy nie występują częste stany zapalne uszu u dziecka, które mogą prowadzić do ubytków słuchu, wpływając tym samym na rozwój mowy.

Niezależnie od sytuacji, wszelkie wątpliwości należy konsultować ze specjalistą i nie polegać wyłącznie na opiniach i doświadczeniach innych, zwłaszcza jeśli problemy z mową są bagatelizowane. Wady mogą być różnorodne, dlatego najlepiej, gdy specjalista przeprowadzi indywidualną obserwację.

Rola logopedy w diagnozowaniu i leczeniu seplenienia

Rola logopedy w diagnozowaniu i leczeniu seplenienia jest kluczowa. Logopeda rozpoczyna proces od przeprowadzenia kompleksowego wywiadu, obejmującego zarówno historię ciąży, jak i wczesny rozwój dziecka. Specjalista na podstawie oceny dziecka może wskazać potencjalne przyczyny wady mowy, takie jak:

• nieprawidłowa pozycja spoczynkowa języka, gdzie język leży na dnie jamy ustnej,
• nieprawidłowy tor oddechowy, objawiający się oddychaniem przez usta,
• niemowlęce połykanie, kiedy dziecko połyka z językiem na dole,
• wady zgryzu,
• obniżone napięcie mięśniowe,
• niedosłuch,
• przedwczesna utrata zębów,
• nieprawidłowe wzorce wśród rodziny, takie jak spieszczanie mowy przez najbliższe otoczenie,
• używanie kubków niekapków, długotrwałe karmienie z butelki,
• skrócone wędzidełko językowe.

W zależności od zdiagnozowanego problemu, związanego z wymową lub koniecznością potwierdzenia bądź wykluczenia potencjalnych innych problemów, niezbędna może okazać się konsultacja lub badanie u laryngologa, ortodonty, fizjoterapeuty, osteopaty, a nawet psychologa zwłaszcza jeśli dziecko nie mówi w ogóle lub mówi tylko w konkretnych sytuacjach. Istotne jest indywidualne podejście oraz niejednokrotnie konieczność eliminacji nieprawidłowych nawyków, takich jak picie z kubka niekapka, obgryzanie paznokci czy ssanie kciuka.

Głównym celem terapii, w zależności od stwierdzonych nieprawidłowości, jest wzmocnienie pracy języka, nauka prawidłowego oddychania, nauka właściwej pozycji spoczynkowej języka, poprawa techniki połykania i żucia oraz nauka prawidłowej artykulacji głosek.

Jak rodzice mogą wspierać dziecko w domu?

Najważniejsze jest, aby dziecko otrzymało wsparcie logopedy. Ponadto zgodnie z zaleceniami specjalisty, należy regularnie wykonywać codzienne ćwiczenia, co pomaga w kształtowaniu poprawnych nawyków wymowy. Warto mieć na uwadze, że podejmowanie samodzielnych działań, bez wcześniejszych konsultacji może przynieść więcej szkody niż pożytku, na przykład w przypadku problemów z wymową międzyzębową należy unikać wykonywania ćwiczeń poza jamą ustną, aby nie pogłębiać problemu.

Aby wspierać rozwój mowy, zalecane jest również zwrócenie uwagi na dietę dziecka. Warto wprowadzić do jej menu twarde produkty, które powinny być rozdrabniane w jamie ustnej możliwie długo i po obu stronach, co sprzyjać będzie kształtowaniu poprawnej artykulacji.

W przypadku seplenienia kluczem do sukcesu jest odpowiednia interwencja i wsparcie zarówno ze strony specjalistów, jak i rodziców. Choć wyzwanie niejednokrotnie może być duże, możliwość skutecznego leczenia daje nadzieję na poprawę jakości mowy i życia dziecka. Dlatego też zachęcam rodziców do świadomej obserwacji rozwoju mowy swoich dzieci oraz do konsultacji ze specjalistami w przypadku wszelkich wątpliwości. Wspólna praca z terapeutami, odpowiednio dostosowana do indywidualnych potrzeb dziecka, może przynieść pozytywne efekty nie tylko w kwestii seplenienia, ale także w innych obszarach rozwoju dziecka.