Dlaczego moje dziecko bije inne dzieci?

Czy słyszeliście kiedyś sformułowanie: „cieszy się całym sobą”? To niepowtarzalne i piękne reakcje z ciała. Dzieci regulują emocje poprzez ciało i motorykę, dlatego jeżeli się cieszą, cieszą się całym ciałem i kiedy się złoszczą pokazują to całym ciałem.

To, do pewnego momentu życia, jedyne i naturalne rozwojowo strategie radzenia sobie z emocjami, tymi dobrymi i tymi „złymi”. Tak „złymi” w cudzysłowie, ponieważ nie ma podziału na emocje dobre i złe. Wszystkie emocje są naturalne, a ich wachlarz jest szeroki, od radości, spokoju, po smutek i złość.

„Wachlarz emocji” małych dzieci najczęściej ogranicza się do podstawowych: jesteś radosny czy smutny? Wszelkie zabawy z mimiką już w pierwszych miesiącach życia pozwalają maluchom różnicować emocje.

Pamiętacie takie zabawy (już z siedzącym niemowlęciem), jak „dasz mamie/tacie piłeczkę”? „Ojej, rzuciłeś piłeczkę” – mówione z uśmiechem lub „ojej, nie ma piłeczki” – mówione ze smutną miną? Jeżeli to robiliście, to właśnie wtedy rozpoczęła się nauka o emocjach.

Tłumienie emocji nie jest zdrowe

Warto pamiętać, że emocje są zróżnicowane. Co więcej, nawet my dorośli, w sytuacjach trudnych, niekiedy mamy problem je nazwać czy okazać prawidłowo. Nałożone przez rozwój układu nerwowego, filtry społeczne i doświadczenia normy pozwalają nam (w większości przypadków) zapanować nad emocjami.

Choć coraz bardziej powszechną wiedzą jest, że panowanie nad emocjami, czyli ich tłumienie jest złe, a nawet niezdrowe. Dlatego zamiast „panować nad emocjami” bardziej wartościowym jest uczenie się strategii radzenia sobie z nimi.

Dlaczego dziecko bije?

Może być kilka powodów. Być może Twoje dziecko słyszało od starszych cioć na spotkaniach rodzinnych: „grzeczne dziewczynki/grzeczni chłopcy nie tupią nóżkami”, „grzeczne dziewczynki/grzeczni chłopcy tak nie robią”. Grzeczni, czyli jacy?

Układ nerwowy wysyła nam sygnały z ciała. Dzięki nim wiemy, czy możemy się czuć bezpiecznie, czy jest nam wesoło, czy smutno i dzięki nim możemy reagować na otaczający nas świat, także unikać zagrożenia, jeżeli dobrze odczytujemy sygnał strachu – co jest kluczowe dla naszego bezpieczeństwa.

Dlatego tak ważne jest uczyć o emocjach już we wczesnym dzieciństwie, nazywać je, a także o nich rozmawiać. Ten proces pozwala na wypracowanie strategii i metod akceptowalnego radzenia sobie z emocjami, także tymi trudnymi.

Kiedy nie dajemy dziecku prawa do emocji trudnych i akceptujemy tylko jego radość i spokój, to może mieć ono poczucie, że odczuwanie wszystkiego innego jest niewłaściwe. W następstwie, w swoim dziecięcym toku rozumowania, nie chcąc zawieść rodziców i dziadków, nie będzie akceptować smutku czy złości, co w konsekwencji paradoksalnie może prowadzić do autoagresji lub agresji wobec otoczenia.

Wzorce i niewłaściwe treści

Drugim powodem używania siły fizycznej przez dzieci może być utrwalony wzorzec w środowisku rówieśniczym, kiedy spotkają kolegę/koleżankę opisanych powyżej lub wzorzec zasłyszany czy widziany w społeczności dorosłych – na ulicy, w filmie, czy niekiedy w domu rodzinnym.

Częstszym, trzecim powodem agresywnych fizycznie reakcji dzieci są gry i bajki o niewłaściwych treściach. W pierwszym okresie swojego życia, do około 5-6 lat młody człowiek nie odróżnia fikcji od rzeczywistości. Dlatego jeżeli gra w multimedia z przemocą, a postać po zakończonym levelu jest ponownie gotowa do gry, dziecko może mieć poczucie, że uderzony kolega również nie odniesie obrażeń, nie sprawi mu to bólu, a po ustaleniu, że zabawę rozpoczynamy od nowa nie będzie pamiętał, co się przed chwilą wydarzyło.

Dlatego kiedy dostrzegasz, lub informują cię (na przykład w przedszkolu), że twoje dziecko bije, rozpocznij od przeanalizowania, czy pozwalasz swojemu dziecku na wszystkie emocje:

• radość,
• spokój,
• smutek,
• strach
• i złość.

Rozmawiaj o nich ze swoją pociechą, tłumacz, że odczuwają je wszyscy ludzie i upewnij dziecko, że wszystkie emocje są naturalne, ale sposobów jak je okazywać trzeba się nauczyć. Prawdą od dawna jest, że najlepiej uczy przykład rodzica i możesz być pewny, że dziecko będzie bacznie patrzyło, czy teorię wprowadzasz w czyn.

Daj wybór, nie wyręczaj

Aby dać też akceptację całego wachlarza emocji, której od ciebie potrzebuje, zaproponuj dziecku w jaki akceptowalny społecznie sposób może okazywać radość, w jaki złość czy smutek.

• Daj dwa sposoby do wyboru, aby kilkulatek nauczył się decydować, co jest bardzo ważne w życiu, bo to pozwoli mu wierzyć w swoje kompetencje społeczne i da poczucie bezpieczeństwa, że także bez rodzica poradzi sobie dyskutując w piaskownicy o łopatkę.
• Unikaj też pułapki wyręczania dziecka w rozwiązywaniu konfliktów i dziecięcych życiowych problemów np.: kto ma być pierwszy na zjeżdżalni lub kto pierwszy zrobi babkę z piasku.

Jeżeli, chcąc dobrze, będziesz wyręczać dziecko w pierwszych negocjacjach i konfliktach, możesz mieć pewność, że przyjmie ono do wiadomości, iż nie ufasz jego możliwościom, co zrodzi w konsekwencji frustrację i może być niebezpiecznym, czwartym powodem agresji młodego człowieka.

Jak oduczyć dziecko bicia?

Najlepszą lekcją jest przykład, dlatego nawet jeżeli czujesz irytację, kiedy twoje dziecko uderzyło, zareaguj stanowczo, ale spokojnie. Nie pokazuj irytacji czy złości, a jedynie przypomnij zasady i poinformuj dziecko, że jeżeli następnym razem będzie chciało uderzyć kogoś oprócz wytupania złości czy porysowania kartki, może się do ciebie mocno przytulić.

Jeżeli twoja konsekwencja i przykład rodzica nie pomagają, warto udać się na konsultację z psychologiem przedszkolnym, lub jeśli dziecko nie uczęszcza do placówki, z psychologiem dziecięcym. Być może trudność jest bardziej złożona i wynika na przykład z zaburzeń integracji sensorycznej. Wówczas przy pomocy specjalistów zniwelujecie przyczynę.

Pamiętaj:

• Wszystkie emocje są naturalne,
• ucz, że nie wszystkie sposoby ich okazywania są w porządku, pokaż i wytłumacz, jak można sobie z nimi radzić
• pozwól dziecku na pierwsze samodzielne negocjacje o klocki, co dla dziecka w tym momencie jest ważnym, życiowym problemem, więc nie bagatelizuj tej ważnej lekcji, bo samodzielność rodzi się z pracy, a nie wyręczania swojej pociechy.