Prawidłowy rozwój mowy przedszkolaka. Na co zwrócić uwagę?

Każdy rodzic pragnie, by jego przedszkolak rozwijał się harmonijnie, a znajomość etapów rozwoju mowy w danym okresie może okazać się pomocne przy wstępnej ocenie sprawności interakcyjnych.

Etapom rozwoju mowy towarzyszą określone normy dotyczące artykulacji głosek. Rodzice, korzystając z poniższej chronologii opracowanej przez J. Cieszyńskiej-Rożek oraz M. Korendo, mogą lepiej zrozumieć, jakie umiejętności mowy są oczekiwane w danym wieku.

3 rok życia:

• Rozwój systemu fonetyczno-fonologicznego (brak jedynie głosek dziąsłowych sz, z, cz, dż, r, stopniowe ustępowanie charakterystycznej miękkości spółgłosek), nie może występować zmiana typu: kot-tot, tatuś-kakuś, dom-gom.
• Budowanie zdań trzy-, czterowyrazowych.
• Nazywanie osób, zwierząt, przedmiotów na obrazkach, a także czynności,
• Rozumienie znaczenia przyimków: do, w, na, pod.
• Wyrażanie uczuć słowami.
• Powtarzanie zdania pięciowyrazowego.
• Rozumienie znaczenia przymiotników i przysłówków nazywających przeciwieństwa.
• Używanie zaimka: moje.
• Zadawanie pytania: Dlaczego?.
• Szybki rozwój konstrukcji składniowych (budowanie wszystkich typów zdań złożonych współrzędnie i podrzędnie).
• Wzrost sprawności komunikacyjnej i społecznej.
• Słuchanie tekstu pisanego (krótki tekst prozą).

4 rok życia:

• Stałe bogacenie słownictwa, budowanie zdań rozwiniętych i złożonych.
• Rozwój systemu fonetyczno-fonologicznego (pojawienie się głosek dziąsłowych: sz, ż, cz, dź – mogą one być jeszcze zastępowane głoskami s, z, c, dz lub ś, z, ć, d; głoska r realizowana jako j lub l).
• Częste używanie wyrazów nazywających cechy – wzrost liczby przymiotników i przysłówków.
• Pojawianie się nowych liczebników, zaimków, spójników.
• Wzrost liczby nazw własnych (imiona dzieci, nazwiska, nazwy miejscowości).
• Spadek liczby neologizmów dziecięcych i błędów gramatycznych, które mogą dalej się pojawiać.
• Wiek pytań – lawinowo wzrastająca liczba pytań.
• Swobodne nazywanie relacji przestrzennych wyrażeniami przyimkowymi.

5 rok życia:

• System fonetyczno-fonologiczny: zanikanie zmiękczania głosek, pojawienie się głosek dziąsłowych (sz, z, cz, d). Głoska r zastępowana przez l.
•  Wzrost zdolności narracji: opowiadanie obrazka, relacjonowanie wydarzeń z przedszkola, odwiedzin u babci itp.
• Bogacenie słownictwa: nazwy ogólne (meble, zabawki, jedzenie, picie, ubrania), zawody, narzędzia, pory roku, dni tygodnia, warzywa i owoce, zabawy.
• Znaczny wzrost kompetencji komunikacyjnej.
• Swobodne operowanie elementami słownikowymi i gramatycznymi systemu językowego.

6 rok życia:

• W pełni ukształtowany system fonetyczno-fonologiczny: dziecko wymawia wszystkie głoski.
• Nazywanie dni tygodnia i niektórych miesięcy, nazwy kwiatów, narzędzi i urządzeń domowych, imiona bohaterów z książek.
• Opowiadanie historyjki obrazkowej trzyelementowej.
• Wymyślanie wierszyków, bajek, zagadek.

Etapy rozwoju mowy w tym umiejętności artykulacyjnych przechodzimy wszyscy. To, co może nas różnić, to tempo i jakość (niezwiązane z płcią), w jakim zdobywamy określone kamienie milowe.

Starając się odpowiedzieć na pytanie: Na jakim etapie rozwoju mowy jest moje dziecko i czy jest „w normie”?, zalecam przeprowadzenie okresowych konsultacji logopedycznych u dzieci w wieku 3, 6, 9, 12 miesięcy oraz 3, 5, 6 lat. Dzięki profilaktyce rodzice otrzymają indywidualny profil dziecka, zawierający między innymi: aktualny stan rozwoju procesów poznawczych, psychomotorycznych, sprawności artykulatorów, przebiegu funkcji prymarnych w obrębie narządów żucia oraz stan rozwoju mowy, w tym: rozumienie, mowę spontaniczną, poprawność gramatyczną, płynność i tempo.

Reakcja na postawione pytanie: Kiedy dziecko z podejrzeniem opóźnienia mowy osiągnie wymagany poziom rozwoju odpowiedni dla swojego wieku? wymaga holistycznej oceny rozwoju dziecka, która może opierać się na opiniach specjalistów, takich jak: laryngolog, neurolog, chirurg dziecięcy, ortodonta, okulista, fizjoterapeuta, osteopata, terapeuta integracji sensorycznej (SI) oraz na spostrzeżeniach rodziców pacjenta.

Czym rodzic powinien kierować się, dokonując wyboru specjalisty?

Na początku, szukając “dobrego” logopedy dla swojego dziecka, miejmy zawsze na uwadze CEL, który chcemy osiągnąć po konsultacji. Według tego celu sprawdźmy specjalizację (neurologopeda, surdologopeda, tyflologopeda), doświadczenie pracy z określoną grupą wiekową (wczesna interwencja: noworodek, niemowlak; dzieci w wieku 2-3 lat; dzieci w wieku 3-6 lat) oraz doświadczenie w pracy z konkretnym problemem (zaburzenia miofunkcjonalne, ankyloglosja – skrócone wędzidełko języka, zaburzenia o podłożu neurologicznym, opóźniony rozwój mowy, niedosłuch, trudności z karmieniem na każdym etapie rozwoju itd.).

Jak przygotować się na pierwszą wizytę?

Podczas pierwszej wizyty lub konsultacji logopedycznej rodzic może mieć ze sobą nagrania audiowizualne zawierające materiał wymagających konsultacji, artykuły spożywcze podawane dziecku, takie jak: jogurt, owoce, produkty chrupkie, napoje, a także dokumentację medyczną oraz opinie z konsultacji specjalistycznych.

Darmową pomoc logopedyczną można uzyskać w rejonowych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (na prośbę rodzica, dziecko może zostać poddane diagnostyce), przychodniach specjalistycznych NFZ oraz w przedszkolach, do których uczęszcza dziecko.

Rozwój mowy stanowi kluczowy elementem w nabywaniu umiejętności poznawczych. Twórzmy warunki sprzyjające harmonijnemu rozwojowi dzieci, bazując na określonych normach oraz wiedzy specjalistów. Pytajmy, gdy nurtują nas niejasności, i szukajmy konsultacji w przypadku pojawienia się wątpliwości.