Jak nauczyć dziecko koncentracji?

W dzisiejszym świecie, pełnym rozpraszających bodźców, coraz więcej dzieci ma trudności z koncentracją uwagi. W tym artykule omówię, jak możemy wspierać rozwój koncentracji u dzieci, jakie zachowania mogą świadczyć o trudnościach z uwagą oraz jakie zabawy mogą pomóc w jej rozwijaniu.

Czym jest koncentracja?

Koncentracja uwagi to umiejętność skupienia się na konkretnej rzeczy, wykonywanej czynności. Rozwija się stopniowo, początkowo jest selektywna i krótkotrwała. Najmłodsze dzieci, czyli dwu i trzylatki potrafią skupić uwagę na około 5–15 minut, cztero- i pięciolatki już 15–25 minut, a dzieci starsze nawet do 35 minut należy jednak podkreślić, że mówimy tu o czynnościach, które są w jakiś sposób atrakcyjne na przykład ulubiona zabawa. 

Są dwa rodzaje uwagi:

Uwaga mimowolna to rodzaj uwagi, który pojawia się bez świadomego wysiłku. Jest wywoływana przez cechy bodźca, takie jak jego intensywność, wyrazistość, nagłe pojawienie się czy kontrast z innymi bodźcami. U małych dzieci dominującą formą koncentracji jest właśnie uwaga mimowolna, czyli reakcja na bodźce zewnętrzne, takie jak dźwięk, światło czy dotyk.

Uwaga dowolna to zdolność świadomego kierowania uwagą na wybrane zadanie. Rozwija się ona z wiekiem i wymaga wysiłku oraz umiejętności skupienia się. U małych dzieci objawia się w formie krótkich, intensywnych momentów skupienia, które z czasem stają się coraz dłuższe i bardziej świadome.

Trudności z koncentracją

Trudności z koncentracją mogą manifestować się na różne sposoby:

• Wolne tempo pracy – Dziecko wykonuje zadania bardzo powoli, często przerywając je i potrzebując przerw.
• Nieuwaga – Dziecko pracuje szybko, ale niedokładnie, popełniając liczne błędy.
• Rozkojarzenie – Dziecko jest ciągle zamyślone, traci kontakt z otoczeniem.
• Zniechęcenie – Dziecko szybko się nudzi i męczy, zniechęca się do wykonywania zadań.

Jakie zachowania mogą wskazywać na problemy z koncentracją? Rodzicu zwróć uwagę na zachowania, które mogą wskazywać na problemy z koncentracją u dziecka:

• Wyłączanie się z rzeczywistości – Dziecko sprawia wrażenie, jakby nie słyszało, co się do niego mówi.
• Łatwe rozpraszanie się – Dziecko nie potrafi skupić się na zadaniu, łatwo się rozprasza.
• Trudności w planowaniu czynności – Problemy z wykonywaniem czynności w odpowiedniej kolejności.
• Rozpraszanie innych – Dziecko przerywa rozmowy i działania innych osób, oczekuje natychmiastowej uwagi.
• Brak umiejętności skupienia się na jednej rzeczy – Dziecko nie potrafi skupić uwagi na jednej zabawce lub czynności przez dłuższy czas.
• Krótki czas skupienia – Dziecko potrzebuje ciągłych zmian aktywności, szybko się nudzi.
• Popełnianie błędów wynikających z nieuwagi – Dziecko popełnia proste błędy z powodu nieuwagi.
• Gubienie i zapominanie rzeczy – Dziecko często zapomina i gubi różne przedmioty.
• Trudności w hamowaniu spontanicznych reakcji – Dziecko ma trudności z przerwaniem jednej czynności i przejściem do kolejnej.
• Nieprawidłowe zachowania towarzyszące zaburzeniom uwagi – Na przykład nadpobudliwość, impulsywność.

Proszę pamiętać, że każdy przypadek jest unikalny, dlatego ważne jest skonsultowanie się ze specjalistą. Niekiedy zdarza się, że obniżona zdolność koncentracji uwagi wynika z czynników zdrowotnych: chorób przewlekłych, niedoborów podstawowych mikroelementów, alergii itp. W ocenie możliwości i zakresu koncentracji uwagi ważny jest również wiek dziecka. Każde dziecko wymaga indywidualnego podejścia i wsparcia w rozwoju.

Czynniki wpływające na koncentrację

• Bodźce zewnętrzne – Jaskrawe kolory, hałas, włączony telewizor mogą rozpraszać dziecko.
• Motywacja i pozytywne nastawienie – Warunek konieczny do włożenia wysiłku w realizację zadań.
• Przerwy – Krótkie odpoczynki zwiększają efektywność pracy.
• Dieta – Zdrowe odżywianie i odpowiednia ilość wody są kluczowe dla koncentracji.
• Sen – Brak odpowiedniej ilości snu może prowadzić do problemów z uwagą, zmęczenia i drażliwości.
• Ćwiczenia na koncentrację – Regularne ćwiczenia pomagają poprawić umiejętność skupienia uwagi.

Jak poprawić koncentrację dziecka? Wskazówki dla rodziców

• Stwarzanie odpowiedniego środowiska – Eliminowanie bodźców rozpraszających, takich jak hałas, jaskrawe kolory, włączony telewizor. Minimalizowanie dostępu do mediów. Dbanie o spokojne miejsce do nauki i zabawy.
• Adekwatne wymagania – Dostosowanie oczekiwań do wieku i możliwości dziecka. Wiedza, czego można wymagać od dziecka na określonym etapie rozwoju.
• Czas na nudę – Nuda jest ważnym elementem rozwoju kreatywności i samodzielności. Kiedy dziecko ma czas na nudę, jest zmuszone do wymyślania własnych zabaw, co wspiera koncentrację i zdolności twórcze.
• Przerwy i ruch – Regularne przerwy oraz aktywność fizyczna pomagają w koncentracji. Zabawa na świeżym powietrzu, bieganie, skakanie, jazda na rowerze czy hulajnodze pozwoli wyeliminować napięcie nagromadzone po całym dniu.

Praktyczne zabawy wspierające koncentrację

• Czytanie książek – Zachęcanie do wspólnego czytania i opowiadania historii. Wspólne czytanie rozwija koncentrację, wyobraźnię i zasób słownictwa.
• Porządkowanie historyjek obrazkowych – Pomaga w rozwijaniu umiejętności sekwencjonowania, koncentracji i logicznego myślenia.
• Rysowanie oburącz – Angażuje obie półkule mózgu i wspiera koncentrację. Dziecko może rysować lustrzane odbicie obrazka, co wymaga skupienia i precyzji.
• Puzzle i krzyżówki – Ćwiczą logiczne myślenie, koncentrację oraz cierpliwość. Układanie puzzli rozwija również zdolności przestrzenne.
• Gry pamięciowe – Ćwiczenia polegające na zapamiętywaniu i odtwarzaniu sekwencji przedmiotów.
• Gry planszowe i zręcznościowe – Uczą współpracy, zdrowej rywalizacji, radzenia sobie z porażką oraz pokonywania trudności.
• Zabawa w liczenie – Liczenie obiektów w otoczeniu, np. samochodów na parkingu, drzew przy drodze, ptaków na drzewie. Pomaga w nauce koncentracji i umiejętności liczenia.
• Zabawy dźwiękowe – Na przykład odtwarzanie rytmów, zabawy z rymowankami. Pomagają rozwijać pamięć słuchową i koncentrację.
• Ćwiczenia relaksacyjne – Techniki oddechowe, ćwiczenia relaksacyjne, joga dla dzieci. Pomagają w redukcji stresu i poprawiają koncentrację.
• Wyszukiwanie różnic na obrazkach – Poprawia spostrzegawczość i koncentrację.
• Zabawa w głuchy telefon – Trenuje słuchanie i koncentrację, a także pamięć słuchową.
• Zabawa w odtwarzanie sekwencji – Na przykład układanie przedmiotów w określonej kolejności i zapamiętywanie ich. Po pewnym czasie dziecko próbuje odtworzyć sekwencję z pamięci.

Koncentracja uwagi to ważna umiejętność, która rozwija się stopniowo wraz z wiekiem dziecka. Rodzice mogą wspierać swoje dzieci w doskonaleniu koncentracji, tworząc odpowiednie środowisko, dostosowując oczekiwania do unikalnych potrzeb i możliwości danego dziecka. Ćwiczenia i zabawy rozwijające koncentrację mogą znacząco pomóc dzieciom w nauce skupienia i poprawie ich zdolności poznawczych. Wspieranie dziecka w rozwijaniu koncentracji to inwestycja w jego przyszłe sukcesy zarówno w nauce, jak i w życiu codziennym.