Jak rozmawiać z dzieckiem na temat wiary, religii i Boga?

Wiara to kwestia indywidualna dla każdego człowieka. Jednak osoby, które chcą przekazać ją dzieciom i wytłumaczyć, czym tak naprawdę jest, mierzą się z dużym wyzwaniem. Często religia należy do delikatnych tematów, zwłaszcza jeśli jest ważną częścią życia rodziców.

Jest to coś, o czym zwykliśmy rozmawiać z powagą i co jest nośnikiem naszych wartości. Osobisty stosunek do tematu sprawia, że trudno jest poruszać go z dzieckiem. Jak robić to właściwie i w sposób dostosowany do wieku?

Jak odpowiadać na trudne pytania dziecka o wiarę?

Dziecięca natura i dociekliwość charakterystyczna dla młodego wieku nie pozwalają pojmować wiary tak samo, jak robią to dorośli. Często dzieci zasypują nas więc pytaniami, które wydają się nam dziwne lub nawet trochę natarczywe. Ciekawi ich symbolika religijna, chcą wiedzieć, dlaczego na krzyżu ktoś wisi lub pytają kim jest Bóg. Zdarza się, że w takich sytuacjach zbywamy dziecko lub ucinamy temat. Niesłusznie, bo jest to znak, że interesuje się ono wiarą i chce odkryć ją, tak jak w tym wieku odkrywa otaczający go świat.

Dlatego najważniejsza jest cierpliwość i wyrozumiałość. Odpowiadajmy na pytania posługując się prostym i zrozumiałym językiem. Pokażmy dziecku Boga i niebo naszymi oczami, opisując, jak my sobie wyobrażamy to, czego nie dane było nam jeszcze zobaczyć. Nie bójmy się też powiedzieć „nie wiem”, bo w końcu nie każdy z nas zna Biblię na pamięć. Do tematu zawsze można wrócić, kiedy sprawdzimy to, o co dziecko nas zapytało.

Jak wytłumaczyć dziecku kim jest Bóg?

Odpowiadając na pytanie dziecka, kim jest Bóg, musimy uciec się do pewnych uproszczeń. Na szczęście można w tym celu wykorzystać dziecięcą wyobraźnię.

• Możemy więc wytłumaczyć, że Bóg jest w niebie oraz w naszych sercach, chociaż teraz nie możemy go zobaczyć. Za to stworzył świat, w którym żyjemy.
• Śmiało możemy przyznać, że nie wiemy, jak wygląda, bo przecież nikt z nas go nie widział. Być może nie podamy mu ręki, ale liczy się to, czym dla nas jest jego obecność. Miłość, wsparcie, dobro i życzliwość do drugiego człowieka to wartości, które z nim wiążemy.

Mówiąc otwarcie, jak postrzegamy Boga i jak się nim komunikujemy lub że się nami opiekuje, pomożemy zrozumieć, kim jest dla nas. Ułatwimy dziecku przez to budowanie jego własnej relacji z Bogiem, jeśli będzie tego chciało.

Jak dostosować rozmowę o wierze do wieku dziecka?

Nie da się ukryć, że biblijne opowieści nie były pisane z myślą o dzieciach. Część historii, na których opiera się wiara, i to nie tylko chrześcijańska, ma w sobie brutalność. Wiek przedszkolny to nie najlepszy czas, aby opisywać dziecku wszystko ze szczegółami.

Święta Wielkanocne są okresem, kiedy szczególnie dużo mówi się na temat dziejów Chrystusa oraz jego zmartwychwstania.

• Chociaż pytania o to na pewno się pojawią, rodzice nie muszą opowiadać o całej drodze krzyżowej. Dla 3 lub 4 latka wystarczy wyjaśnienie, że Jezusa skrzywdzili źli ludzie.
• Zamiast tego, zaangażujmy dziecko w dostosowane do jego wieku obrzędy, porozmawiajmy o symbolice pisanek i otwórzmy drogę do rozmowy na temat biblijnych wydarzeń w przyszłości.

Do 7 roku życia niewskazane jest poruszanie tematu śmierci i cierpienia, o ile nie jest to konieczne. Poniżej tego wieku trudno jest też dziecku pojąć koncepty takie jak grzech czy piekło. Możemy więc wzbudzić jedynie strach i spotęgować niezrozumienie.

Dlaczego nie należy straszyć dziecka religią?

Najgorsze, co można zrobić, jeśli chcemy zaszczepić w dziecku wiarę, to sprowadzić jej elementy do narzędzia dyscyplinującego. Strasząc dziecko diabłem czy gniewem Pana Boga, sprawiamy, że nie jego nastawienie do religii nie będzie pozytywne. Niestety jest to nawyk, który szczególnie lubią starsi członkowie rodziny, ale zdarza się też rodzicom czy księżom. Chcąc szybko uciszyć dziecko lub zmusić do grzecznego zachowania sięgamy po „boski autorytet”, a w rezultacie utrudniamy pozytywną dziecka relację z wiarą.

Czy warto zabierać dziecko na msze i ceremonie religijne?

Wbrew oczekiwaniom rodziców, dziecko w wieku przedszkolnym, które siedzi zasłuchane na mszy i pilnie uczestniczy w poważnych ceremoniach, to rzadki widok. W rzeczywistości większość dzieci nie rozumie znaczenia wszystkich obrzędów, a kiedy się przedłużają, zaczyna się niecierpliwić.

Po 15 lub 20 minutach kazania nawet najspokojniejsze dziecko zacznie się wiercić. To normalne we wczesnym wieku, więc rodzic musi brać na to poprawkę. Zmuszając dziecko do uczestnictwa we mszy, można sprawić, że będzie miało złe skojarzenia z religią. Pamiętajmy więc, że prowadzenie go do kościoła, „bo tak wypada”, nie jest najlepszym rozwiązaniem, by wróciło tam kiedyś z własnej woli.

Udział w takich wydarzeniach warto ograniczyć do tych, które mogą być dla dziecka atrakcyjne. Kolędy bożonarodzeniowe, malowanie jajek i przedwielkanocna wycieczka z koszyczkiem to te elementy religii, które oswoją dziecko z rytuałami kościelnymi. Warto też pamiętać o mszach dziecięcych, gdzie część nabożeństwa angażuje najmłodszych i jest do nich dostosowana. Na poważniejsze obrzędy przyjdzie czas za kilka lat.

Religia w przedszkolu – na co zwrócić uwagę?

Należy obiektywnie stwierdzić, że nauka religii w przedszkolu to kwestia systemowo niedopracowana. Nie wszyscy katecheci oraz księża są przygotowani do pracy z dziećmi w tym wieku. Na ten moment brakuje dla nich przeszkolenia. Wiedza teologiczna nie równa się niestety zrozumieniu psychologii rozwojowej dziecka.

Jeśli więc w danej placówce rodzice chcą, by lekcje religii się odbywały, muszą liczyć się z pewnym elementem losowym. Osoba przydzielona do nauczania przedszkolaków może mieć pasję i dobry kontakt z dziećmi, ale równie dobrze może też się w tym nie odnaleźć. Oznacza to, że nie możemy odpowiedzialności za tę sferę edukacji przełożyć wyłącznie na placówkę. Fundamenty musimy położyć w domu rodzinnym.

Jak rozmawiać o innych religiach i różnorodności wiary?

Ważna, chociaż trudna do poruszenia kwestia to także obecność innych religii i szacunek do nich. Katolicy wciąż są w ogromnej większości. Osoby wychowane w tej wierze często czują opór przed przedstawianiem innych wyznań jako opcji, spośród których być może kiedyś dziecko będzie chciało wybierać. Rolą rodzica jest jednak, by pomógł dziecku poznać świat i zyskać samodzielność w podejmowaniu decyzji.

Budujmy pozytywną relację dziecka z naszą wiarą i dzielmy się tym, czym dla nas jest, a wzrośnie szansa na to, że będzie podzielać nasze religijne tradycje. Jednak nie może być w tym poczucia przymusu. Czyniąc inne wyznania zakazanym owocem, sprawimy że dziecko chętniej się zbuntuje. Otwartość za to sprawi, że nawet jeśli w przyszłości wybierze inną wiarę, zachowa szacunek dla wierzeń swoich bliskich. Ostatecznie, jako dorosły człowiek dokona własnych wyborów i lepiej, by zrobiło to na podstawie wiedzy od rodziców niż na przekór im.

Najważniejsze zasady rozmowy z dzieckiem o wierze

Wierzący rodzic może odczuwać złość, gdy dziecko nie uważa w kościele, zadaje pytania podważające istnienie Boga albo interesuje się innymi wyznaniami. Wynika to z tego, jak ważna jest religia dla wielu z nas, jednak musimy odsunąć na bok te odczucia. Powodują one bowiem, że niesprawiedliwie oceniamy dziecko, które patrzy na świat swoimi oczami. Ono nie lekceważy naszej wiary, a próbuje ją poznać.

• Jeśli się obrazimy na dziecko, zaczniemy straszyć piekłem, przymuszać do udziału w mszach i unikać pytań, odsuniemy je od sfery życia, która jest dla nas tak ważna. Nie powinniśmy więc dziwić się, że nie będzie potem chciało chodzić do kościoła, w którym się nudziło i budować relacji z Bogiem, który jest tylko po to, by je karać.

• Musimy zaakceptować więc, że dziecko pójdzie do kościoła nie dla modlitwy, a dla księdza, który gra na gitarze lub po to, by zanieść swoje pisanki. Nie zrozumie też poświęcenia Jezusa czy znaczenia wszystkich przypowieści, a dziecięcą Biblię będzie przeglądać dla obrazków. Jednak poznając te aspekty religii, które są atrakcyjne w wieku dziecięcym, z czasem otworzy się też na inne, bardziej skomplikowane kwestie.

Nie zawsze mamy wpływ na to, czy dziecko wybierze nasze wyznanie w dorosłości, ale możemy sprawić, że lata spędzone w wierze będą dla niego czasem pełnym ciepła, mądrości i dobrych wspomnień. To my kształtujemy jego pierwsze doświadczenia przez wspólne modlitwy, rozmowy i wartości, które będzie nosić w sercu, niezależnie od drogi, jaką ostatecznie wybierze.