Jak pomóc dziecku poradzić sobie z negatywnymi myślami?

Trudne momenty w szkole, nieporozumienia w gronie rówieśników czy presja oczekiwań – to najczęstsze przyczyny negatywnych myśli u dzieci. Jeśli rodzic zignoruje ten problem, może okazać się, że dziecko straci wiarę we własne możliwości, stanie się lękliwe i niesamodzielne. 

Jak rozpoznać czarne myśli u dziecka? Sygnały destrukcyjnych schematów myślowych

Każdy rodzic chce zapewnić swoim pociechom szczęśliwe dzieciństwo, jednak nie zawsze udaje się mu ochronić je przed pewnymi obawami. Złe myśli mogą pojawiać się w różnych sytuacjach, ale najczęściej wtedy, gdy maluch napotyka na problemy, ma trudności z adaptacją do środowiska lub wkracza w nowy etap nauki. Dlatego jako rodzice, powinniśmy obserwować i szybko reagować na przesłanki, które mogą świadczyć o snuciu czarnych scenariuszy.

Jakie mogą być sygnały negatywnych myśli?

Jako pierwszy znak, często odnotować możemy spadek samooceny. Dziecko przejawiające negatywne schematy myślowe może mówić lub myśleć w sposób, który wskazuje na brak wiary w siebie i poczucie bezradności. Zwracajmy uwagę na komunikaty, takie jak.:

• „Nie dam rady.”
• „Zawsze mi nic nie wychodzi.”
• „Nikt mnie nie lubi.”
• „Jestem głupi/głupia.”

Nam, jako osobom dorosłym, może wydawać się, że obraz świata, który dziecko sobie buduje jest przesadny i zniekształcony. Jednak nie należy tego lekceważyć. Mały człowiek często wyrabia w sobie błędne przekonanie o swojej wartości, a drobne porażki urastają w jego oczach do rangi katastrof. Reagujmy więc na pierwsze oznaki obniżonej samooceny, by uniknąć eskalacji tego problemu.

Jak pozbyć się złych myśli dzieci? Porady dla rodziców

Chociaż negatywne myśli u dziecka są jednym z mniej komfortowych elementów dorastania, na szczęście rodzice nie są bezradni. Jest wiele dobrych nawyków oraz praktyk w życiu rodzinnym, które można wprowadzić, aby zmienić schematy myślowe na bardziej pozytywne. Poniżej kilka sposobów, rekomendowanych przez pedagogów i terapeutów.

Zachęcaj dziecko do rozmowy

Otwartość na rozmowę i poczucie, że jesteśmy powiernikiem dziecka to bardzo cenny dar, który możemy przekazać jako rodzice. Nie powinniśmy oczywiście urządzać przesłuchań i wypytywać, ale zaproszenie do rozmowy, to jak najbardziej krok w dobrym kierunku. Zachęcajmy dzieci do mówienia o swoich uczuciach. Zwłaszcza gdy zauważymy spadek nastroju. Warto wtedy zapytać np. „Widzę, że jesteś smutny. Chcesz mi powiedzieć, co się stało?” To dobry moment, aby pomóc dziecku nazwać emocje i zrozumieć, skąd się one biorą.

Ucz identyfikowania myśli

Dobrze jest pokazać dziecku, że na różne sytuacje można spojrzeć z wielu stron. Negatywna myśl np. “Nic mi się nigdy nie udaje.” nie musi być faktem. Nauczmy dziecko pozytywnie interpretować swoją osobę i nie patrzeć przez pryzmat jednej niefortunnej sytuacji. Zapytajmy „Czy na pewno to prawda, że nigdy Ci się nic nie udaje? A co z tą sytuacją, gdy rozwiązałeś trudne zadanie w szkole?”

Zmień destrukcyjne schematy myślowe

Od tego, jakie schematy myślowe dziecko wyrobi sobie w pierwszych latach, może zależeć, jak będzie radzić sobie z trudnościami na dalszych etapach życia. Dlatego powinniśmy identyfikować i zmieniać destrukcyjne schematy wspólnie z dzieckiem na bardziej pozytywne wzorce myślowe. Zmianę schematu myślowego w można zawszeć w trzech prostych krokach:

• Krok 1 – Zidentyfikuj myśl
  Czasem dziecko nie umie samo odpowiednio wyrazić swoich myśli i zrozumieć, jakie uczucia w nim wzbudzają. Pomóżmy mu zauważyć negatywną myśl i ją nazwać, np. „Czyli wydaje Ci się, że słabo sobie radzisz z matematyką?” To dobry punkt startowy, by poradzić sobie z negatywnym uczuciem.
  
  
• Krok 2 – Podważ myśl
  Zachęćmy dziecko, by zastanowiło się, czy negatywna myśl jest zgodna z prawdą. Możemy zapytać: „Co każe Ci myśleć, że nie jesteś dobry w matematyce? Czy jest coś, co udało Ci się zrobić dobrze?” Dzięki temu można pomóc dziecku znaleźć inną perspektywę, z której będzie mogło spojrzeć na sytuację.
  
  
• Krok 3 – Przeformułuj myśl
  Zastąpmy negatywne myśli bardziej konstruktywnymi. To, co dziecko postrzega jako porażkę, możemy przemienić w okazję do nauki. Warto zachęcić malucha, by pomyślał: „To trudne, ale spróbuję jeszcze raz.” Taka strategia pomoże dziecku radzić sobie z trudnościami i przygotuje je do stawiania czoła niepowodzeniom w przyszłości.

Ćwiczenie: „Zmień myśl na pozytywną”

Nie ma lepszego sposobu na pozbycie się czarnych myśli u dziecka niż praktyka w formie zabawy. Dlatego warto wykonać z dzieckiem popularne ćwiczeniem terapeutyczne. Przygotujcie razem tabelę, gdzie po jednej stronie zapiszecie negatywne myśli, a po drugiej – ich pozytywne zamienniki. Na przykład:

• Negatywna myśl: „Zawsze przegrywam.”

• Pozytywna myśl: „Czasem wygrywam, czasem przegrywam, ale każda gra to dla mnie zabawa i nauka.”

Pozwólmy dziecku samemu szukać pozytywów, a jeśli będzie potrzebować wsparcia, dajmy małą podpowiedź, zadajmy pomocnicze pytania lub wskażmy pozytywną sytuację z przeszłości. Najlepszy efekt uzyskamy przy wspólnej zabawie, więc rodzic również powinien uzupełnić swoją tabelkę.

Jak nauczyć dziecko pozytywnego myślenia?

Pozytywne myślenie może być dobrym nawykiem, który wejdzie człowiekowi w krew niezależnie od wieku. Dlatego warto uczyć dziecko i wplatać w domową codzienność małe rytuały, które wykształcą w nim konstruktywne schematy myślowe. Poniżej przykłady ćwiczeń i zabaw na pozytywne myślenie.

Codzienna praktyka wdzięczności

Dzienniczek wdzięczności to świetny patent na upamiętnienie dobrych chwil i znalezienie odrobiny optymizmu w rutynie dnia codziennego. Razem z dzieckiem zapisujcie trzy rzeczy, za które jest wdzięczne każdego dnia. Mogą to być nawet drobiazgi, np. „Zjadłem pyszne lody” lub „Spędziłem fajny czas na placu zabaw.”

Warto też uczynić moment przed pójściem spać, chwilą na refleksję i utrwalenie dobrych wspomnień. Wieczorne rozmowy mogą być pozytywnym akcentem na zakończenie dnia. Przed zgaszeniem światła zapytaj: „Co dzisiaj Cię ucieszyło?” i poświęć kilka minut na rozmowę z dzieckiem.

Słoik pozytywnych myśli

Jednym z uroczych rytuałów, które warto pokazać dziecku, jest słoik pozytywnych myśli. Wspólnie zapisujcie na karteczkach sukcesy dziecka (np. „Nauczyłem się nowego słowa” lub „Pomogłem koledze”). Wrzućcie karteczki do słoika i od czasu do czasu je przeglądajcie. Moment losowania karteczek i przypominania sobie pozytywnych akcentów oraz sukcesów to dla dziecka duża frajda. Można wykorzystać to w trudniejszym czasie, ale warto też regularnie wracać do dobrych wspomnień, by utrwalić w dziecku pewność siebie.

Poszukiwanie pozytywów w trudnych sytuacjach

Starajmy się nakłaniać dziecko do szukania pozytywnych stron nawet w niekorzystnych sytuacjach. Warto pomóc dziecku spojrzeć na wyzwania z innej perspektywy. Dla malucha dużo znaczą nasze słowa pokrzepienia np.: „Nie udało Ci się w tej grze, ale zobacz, jak wiele nauczyłeś się podczas próbowania!” Jednak, aby ta metoda była skuteczna, powinniśmy sami ją praktykować i pokazywać dziecku, że w sytuacjach, gdy nam coś nie wyjdzie, też odnajdujemy dobre strony.

Techniki budowania pozytywnego dialogu wewnętrznego

Dziecko potrafi być dla siebie surowym krytykiem i we własnej głowie przejaskrawiać niepowodzenia i porażki. Budując w nim zdolność do prowadzenia pozytywnego dialogu wewnętrznego, pozwalamy mu spojrzeć na siebie łagodniej i nie utracić poczucia sprawczości. Jakich wewnętrznych komunikatów możemy nauczyć dziecko, aby umiało znaleźć w sobie motywację?

„Jestem swoim przyjacielem”

Jeśli dziecko zacznie popadać w nawyk samobiczowania, zapytajmy je, czy odezwałoby się do przyjaciela, tak jak mówi teraz o sobie. “Czy koledze też byś powiedział, że jest beznadziejny? To dlaczego mówisz tak do siebie?” Zachęcajmy, by mówiło do siebie tak, jak do najlepszego przyjaciela, np.: „Nie wszystko mi wyszło, ale starałem się i to jest ważne.”

Wizualizacja

Jeśli dziecko ma negatywne myśli, zaproponujmy wizualizację: „Wyobraź sobie, że ta myśl to balonik. Możesz go puścić i zobaczyć, jak unosi się wysoko w niebo.” Taka zabawa pomoże dziecku zatrzymać kreowanie czarnych scenariuszy zanim przybiorą większe rozmiary. 

Używanie afirmacji

Słowa mają dużą moc, jeśli je sobie powtarzamy. Warto nauczyć dziecko, by wypowiadało do siebie proste, pozytywne zdania, np.: „Jestem mądry i potrafię sobie poradzić.” Chwalmy malucha, kiedy się stara i zachęcajmy, żeby również wyrażał samozadowolenie, kiedy coś samodzielnie zrobi. Nawet jeśli to drobiazg, jak na przykład założenie czapki czy zawiązanie butów.

Ćwiczenie „Co powiedziałby superbohater?”

Czasem dziecko widzi autorytet w fikcyjnych postaciach i bohaterach z kreskówek. Wykorzystajmy to, żeby podbudować jego pewność siebie. Jeśli dziecko komunikuje spadek samooceny, zapytajmy: „Jak myślisz, co powiedziałby superbohater w tej sytuacji? Może: 'Spróbuję jeszcze raz i nie poddam się!’?” Pozytywne wzorce można znaleźć wszędzie, także w ulubionych historiach malucha, więc dlaczego nie przekuć tego w naukę konstruktywnego myślenia?

Walka z negatywnymi myślami

Radzenie sobie z negatywnymi myślami u dzieci to proces, który wymaga cierpliwości, wsparcia i regularnej praktyki. Ważne jest, by dziecko nauczyło się rozpoznawać destrukcyjne schematy myślowe i zastępować je bardziej pozytywnymi. Dzięki temu będzie lepiej radziło sobie z wyzwaniami i budowało zdrową samoocenę.

W drodze do stworzenia cieplejszej relacji z samym sobą, powinniśmy towarzyszyć dziecku, nie wyręczając go, ale wspierając. Czasem wystarczy zadać odpowiednie pytanie, by zmienić sposób postrzegania nieprzyjemnej sytuacji. Niekiedy warto też wprowadzić wspólne rytuały i zabawy, które nauczą pozytywnego myślenia. Ważne jest, aby samemu dawać dobry przykład i pokazywać, że my też umiemy znaleźć pozytywy w naszych mniejszych i większych niepowodzeniach.

Pamiętajmy, że postawa rodzica ma ogromne znaczenie. Kształtujmy w dzieciach pozytywny sposób myślenia i okazujmy zrozumienie dla ich emocji. Dzięki temu w dorosłym życiu porażki nie zatrzymają ich na drodze rozwoju, a pozytywne myślenie da większą satysfakcję z nawet niewielkich sukcesów.