Co robić, kiedy dziecko ma problemy z czytaniem?

Czytanie to jedna z najważniejszych umiejętności, którą dziecko zdobywa na początku swojej edukacyjnej drogi. Są maluchy, które szybko zaczynają składać litery w słowa. Inne potrzebują więcej czasu i wsparcia.

Jak rozpoznać, czy trudności z czytaniem mieszczą się w normie, czy wymagają dodatkowej uwagi? I co zrobić, by nauka czytania była dla dziecka przyjemnością, a nie źródłem frustracji?

W której klasie dziecko powinno umieć czytać?

Niektórzy uważają, że im szybciej dziecko zacznie interesować się literkami i podejmować pierwsze próby czytania, tym lepiej. Inni z kolei twierdzą, że z nauką alfabetu należy się wstrzymać i nie wprowadzać jej na etapie przedszkolnym. Prawda leży pośrodku, ponieważ każde dziecko uczy się w swoim tempie, więc ani wczesny start, ani nieco wolniejsze postępy nie powinny dziwić.

Faktycznie w przedszkolu koncentrujemy się na zabawie z dziećmi czy ćwiczeniu motoryki, jednak nie należy gasić dziecięcej ciekawości.

• Bardzo często zainteresowanie literkami i samym czytaniem pojawia się, kiedy maluch obserwuje rodziców. Mama czytająca książkę w fotelu czy tata otwierający gazetę rozbudzają chęć zdobywania nowych umiejętności.

• Czasem też dzieci inspirują się nawzajem. Widząc, że ktoś poznał nową literę albo umie napisać swoje imię, chcą robić to samo.

• Dużą rolę w rozniecaniu zapału przedszkolaka odgrywają też historie ukryte w książkach. Dziecko lubi o nich dyskutować i przeżywać fabułę, którą poznawało wspólnie z rodzicami albo podejmując samodzielne próby czytania.

Zatem rozwoju pierwszych umiejętności u dziecka można spodziewać się wcześnie, nawet u pięciolatków, jeśli otoczenie jest sprzyjające. Mimo to, może się okazać, że w zerówce czy pierwszej klasie szkoły podstawowej, maluch nie będzie jeszcze wykazywał dużych umiejętności czytania. Tak naprawdę do tzw. czytania ze zrozumieniem przygotowuje druga klasa, w której uczą się ośmiolatki. Jednak i tutaj może się zdarzyć, że uczeń będzie miał pewne trudności.

Nie jest wskazane wywoływanie presji czy krytykowanie. Dziecko ma prawo rozwijać się we własnym tempie, więc rolą rodzica nie jest osądzać ani poganiać. O wiele lepiej sprawdzi się cierpliwość oraz angażowanie dziecka we wspólne aktywności związane z czytaniem.

Jakie są przyczyny trudności z czytaniem?

Rozwój dziecka zawsze ma charakter indywidualny, więc rodzic powinien pamiętać, że jeśli nauka czytania przebiega nieco wolniej niż zakładał, nie musi to wcale sygnalizować problemów. Niewskazane jest porównywanie z innymi dziećmi czy własną ścieżką rozwoju.

Zdarza się, że problemy wynikają z tego, co dziecko przeżywa w domu. Nawet zdolne maluchy potrafią opuścić się w nauce, jeśli rodzina przeżywa trudne chwile, np. rozwód rodziców czy kłótnie bliskich osób. Dlatego tak ważne jest, aby zapewnić spokój oraz pozytywną atmosferę, a także w miarę możliwości wspierać dziecko, nawet jeśli między dorosłymi sytuacja jest skomplikowana.

Jeżeli jednak zauważymy brak poprawy mimo naszego wsparcia, a trudności będą się przedłużać i znacząco wpływać na realizację podstawy programowej, warto szukać źródła problemu gdzie indziej. Chociaż wielu rodziców obawia się diagnozowania dziecka, warto zasięgnąć opinii specjalistów i sprawdzić, co tak naprawdę stoi na przeszkodzie w rozwoju umiejętności czytania.

Możliwe przyczyny to dysleksja, niedosłuch u dziecka, a nawet problemy ze wzrokiem, co jest pokłosiem nagminnego używania przez dzieci gadżetów elektronicznych. Jednak tak naprawdę powody trudności mogą być różne. Często rozwiązaniem okazuje się uzyskanie opinii z poradni psychologiczno-pedagogicznej. Rodzice czasem mają przed tym opory, jednak warto pamiętać, że szybkie wykrycie problemów rozwojowych pozwala zaproponować dziecku realną pomoc i wyrównać szanse w tych obszarach, w których ma ono problemy.

Należy więc obserwować dziecko i być otwartym na sugestie pedagogów, którzy często pierwsi wychwytują potencjalne problemy. Jeśli chcemy skutecznie wesprzeć dziecko w nauce, nie możemy bać się diagnozowania, bo bez znajomości przyczyn, znalezienie rozwiązania nie będzie możliwe.

Co zrobić, gdy dziecko ma problemy z czytaniem?

Bez względu na to, czy diagnoza wykaże problemy w rozwoju, czy też dziecku po prostu brakuje motywacji do nauki, możemy jako rodzice i opiekunowie wyciągnąć pomocną dłoń. Jest wiele sposobów, aby pracować z dzieckiem. Przede wszystkim jednak trzeba pamiętać, że nasza pomoc nie może polegać na wywieraniu presji. Absolutnie nie należy krzyczeć na dziecko. Robienie wyrzutów i zaczynanie od słów „Ja w twoim wieku…” lub porównywanie do kolegów z klasy, to także droga donikąd. Sprawi to jedynie, że dziecko się wycofa i zniechęci.

Jak zmotywować dziecko do nauki czytania?

To, co najlepiej działa na dzieci, to odpowiednia motywacja. Maluch, który wcześniej nie był zainteresowany poznawaniem literek lub czytankami, może całkowicie zmienić swoje podejście. Wystarczy, że znajdzie wystarczająco dobry powód do starań.

Podsycanie ciekawości

Jeśli w domu i w otoczeniu dziecka, bliscy czytają i jest to częścią ich codziennej rutyny, dziecko naturalnie się tym zainteresuje. Maluchy to odkrywcy, więc zawsze chcą wiedzieć, co robimy i jakie historie nas wciągają. Warto uchylać rąbka tajemnicy, opowiadać o przeczytanych książkach i pozytywnie wypowiadać się o czytelnictwie.

Poznawanie wspaniałych historii

Świat ukryty w książkach fascynuje dzieci. Czytając im dostosowane do wieku opowieści i rozmawiając o nich, pozwalamy maluchom doświadczać wspaniałych przygód i odkrywać tajemnice razem z bohaterami. Jeśli dziecko uzna, że odszyfrowanie literek to przepustka do poznania świetnych historii, będzie chętniej się uczyć.

Pozytywne wzmocnienie

Pochwała zawsze działa lepiej niż nagana. Rodzic, który chce zobaczyć realne postępy, musi nauczyć się zauważać i doceniać także te mniejsze sukcesy. Nagradzajmy więc starania dziecka i wysyłajmy pozytywne komunikaty, kiedy próbuje czytać na głos, nawet jeśli nie jest to jeszcze idealnie płynne. Chwalmy też, kiedy dziecko raportuje, że przeczytało tekst i cieszmy się razem z nim, kiedy opowiada, co odkryło w kolejnej książce.

Dzielenie doświadczenia z innymi

Książki same w sobie są dla dzieci zbiorami literek, które niekoniecznie muszą być dla nich ciekawe. Perspektywa zmienia się, kiedy okazuje się, że kryją opowieści, którymi można się cieszyć razem z innymi. Wspaniale jeśli domownicy chcą przeżywać wspólnie bajkowe historie, ale równie dużą radość daje dzielenie się doświadczeniami z innymi dziećmi. Uczenie się od siebie nawzajem, polecanie sobie książek i dyskutowanie o perypetiach bohaterów to ogromne źródło motywacji.

Przykładem na to, jak wielką potrzebę dzielenia doświadczeń mają w sobie dzieci, jest inicjatywa „Książkowi Bohaterowie w Akcji”. W Szkole Podstawowej Galileo w Lublinie, uczniowie I i II klas podstawówki zarażają miłością do literatury swoich młodszych kolegów i koleżanki z przedszkola.

Dzieci integrują się i wspólnie poznają historie, gdy starsi czytają młodszym. Co więcej, akcja ma bardzo pozytywny wpływ na obie grupy. Uczniowie zyskali niesamowitą motywację, by ćwiczyć czytanie, dzięki czemu nawet słabsi z nich poczynili ogromne postępy. Przedszkolaki za to mogą dołączyć do zabawy, cieszyć się ze wspólnie przeżywanych opowieści oraz budować w sobie chęć do nauki czytania.

Pedagodzy zapewniają wsparcie i organizację dla całej akcji, jednak pomysł oraz ogromny entuzjazm to zasługa samych uczniów. Jest to najlepszy dowód, że książki nie tylko uczą, ale i łączą.

Domowe sposoby na naukę czytania

Wielu rodziców chciałoby pomóc w nauce czytania, ale nie każdy wie, jak się za to zabrać. Na szczęście jest wiele domowych sposobów, które możemy wykorzystać, by rozwijać umiejętności młodego czytelnika. Polecane metody to:

• Czytanie naprzemienne – Wymieniamy się z dzieckiem, czytając na głos książkę. Maluch słucha naszego głosu, a potem sam próbuje swoich sił. Dzięki temu rodzina się integruje i wspólnie przeżywa opowieść, a dziecko w rodzinnej atmosferze przyswaja wiedzę.

• Budowanie dobrych nawyków – Zachęcajmy dziecko, by 10-15 minut każdego dnia poświęcało na czytanie. Stanie się to jednym z domowych rytuałów i oswoi malucha z książkami, krok po kroku prowadząc do postępów.

• Wspierajmy w wyborze lektur – Może się wydawać, że jeśli maluch sięga po grubą książkę, a tematyka jest poważna, to oznacza jego większą dojrzałość. Tymczasem dziecko nie jest w stanie realistycznie ocenić swoich możliwości i po próbie przeczytania nieodpowiedniej lektury, szybko się zniechęci. Pomagajmy wybierać książki dostosowane do wieku, które opowiadają historie interesujące dla maluchów.

• Gry i zabawy słowne – Nauka przez zabawę to zawsze dobre rozwiązanie. Gry słowne, rymowanki i krzyżówki rozwiązywane wspólnie to dla dziecka duża frajda, a przy tym okazja do zrobienia dużych postępów. Przy takich okazjach maluchy ćwiczą szare komórki i świetnie zapamiętują litery czy słowa. Jednocześnie nie czują, że wykonują wysiłek intelektualny, który kojarzy się z odrabianiem lekcji.

Zatem najważniejsze to stworzyć atmosferę wsparcia i cierpliwości. Wtedy dziecko będzie czuło się pewniej i chętniej podejmie wysiłek. Z odpowiednim podejściem i motywacją czytanie może stać się dla niego nie tylko wyzwaniem, ale i wielką przygodą.