Dziecko nie lubi się przytulać. Co robić?

Dotyk jest jednym z najbardziej fundamentalnych zmysłów człowieka, a dla noworodków stanowi pierwszą bramę poznania świata. Przytulanie odgrywa kluczową rolę w ich rozwoju emocjonalnym i poczuciu bezpieczeństwa. Jednakże, na kolejnych etapach rozwoju, nie wszystkie dzieci równie entuzjastycznie reagują na bliskość fizyczną. Przyczyny mogą być różnorodne i warto je zrozumieć, aby lepiej wspierać swoje dziecko.

Zajęte odkrywaniem świata

Dzieci w wieku około dwóch lat intensywnie odkrywają świat, co może znacząco zmniejszać ich zainteresowanie przytulaniem. Ta faza, kiedy samodzielnie chodzą i interaktywnie badają otoczenie, pochłania większość ich uwagi i energii. Możliwe, że w ciągu dnia nie znajdują czasu na bliskość, ale instynktownie szukają jej w nocy.

To, że dziecko przychodzi do łóżka rodziców, może być zarówno próbą odreagowania niepokoju z dnia, jak i sposobem na zachowanie bliskiego kontaktu z rodzicami, którego może brakować mu w ciągu dnia.

Indywidualne potrzeby i temperament

Niektóre dzieci są bardzo „przytulaśne” i łatwo nawiązują fizyczny kontakt z innymi, podczas gdy inne wykazują większą rezerwę, preferując mniej bezpośredni kontakt, jak np. podanie ręki. Różnice w potrzebie przytulania między dziećmi mogą być spowodowane ich unikalnym temperamentem. Niektóre dzieci naturalnie cieszą się z fizycznej bliskości i często szukają kontaktu, podczas gdy inne wolą zachować osobistą przestrzeń.

Te indywidualne różnice są często związane z genetycznymi uwarunkowaniami temperamentu oraz pierwszymi doświadczeniami życiowymi. Te preferencje mogą ewoluować wraz z wiekiem dziecka, ale także są często głęboko zakorzenione w ich osobowości. Wychowanie dziecka w środowisku, które szanuje jego naturalne skłonności i uczy je szacunku do granic innych, jest istotne dla jego zdrowego rozwoju emocjonalnego.

Kulturowe i rodzinne wzorce. „Zimny chów” dzieci

Preferencje dotyczące fizycznej bliskości mogą być w dużej mierze kształtowane przez wzorce rodzinne i kulturowe. W niektórych domach, gdzie przytulanie i inne formy czułości fizycznej nie są powszechne, dzieci mogą dorastać w przekonaniu, że taka forma wyrazu uczuć jest mniej ważna lub nawet niepożądana. Warto mieć na uwadze, że dzieci, które nie doświadczają regularnego przytulania, czy emocjonalnej bliskości z rodzicami, mogą mieć trudności z budowaniem zdrowych relacji w przyszłości. Niejednokrotnie wymagają one wsparcia terapeutycznego, aby zrozumieć i nadrobić braki w sferze emocjonalnej, które powstały jako wynik deficytów ze środowiska rodzinnego.

Dotyk i przytulanie mają kluczowe znaczenie w kształtowaniu więzi emocjonalnej między rodzicem a dzieckiem. Poprzez te gesty dziecko uczy się poczucia miłości, bezpieczeństwa i zaufania. Nawet jeśli przytulanie wydaje się być uciążliwe, warto znaleźć złoty środek, który będzie odpowiadał zarówno potrzebom dziecka, jak i możliwościom rodzica. Na przykład, ustalenie krótkich, ale regularnych momentów na przytulanie może pomóc dziecku czuć się kochanym i bezpiecznym, jednocześnie dając rodzicom elastyczność w zarządzaniu codziennymi obowiązkami.

Nadwrażliwość sensoryczna

Nadwrażliwość sensoryczna to stan, w którym sygnały z ciała są odbierane przez mózg w sposób zniekształcony, co powoduje, że łagodne dotknięcia mogą być odczuwane jako bolesne, a intensywne stymulacje mogą być odbierane z mniejszą intensywnością. Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej (SI) mogą być wyjątkowo wrażliwe na dotyk, hałas, a nawet światło. Określone reakcje i zachowania mogą się nasilać podczas mniej aktywnych miesięcy, jak jesień i zima, kiedy to dzieci spędzają mniej czasu na świeżym powietrzu.

Charakterystycznym objawem SI może być m.in. obronność dotykowa, kiedy dziecko wydaje się potrzebować bliskości, ale jednocześnie jej unika i może zastygać w odpowiedzi na próby przytulenia. Dziecko może także podchodzić, jakby chciało się przytulić, ale nie rozkłada rąk ani nie odwzajemnia uścisku. Budowanie zaufania i komfortu może być wspierane przez zaangażowanie dziecka w zabawy pozwalające na kontrolowany kontakt fizyczny, jak zabawa w „naleśnika”, czyli bezpieczne zawijanie dziecka w koc.

Taka forma interakcji może pomóc przełamać obronność dotykową, oferując dziecku poczucie bezpieczeństwa w kontrolowanym środowisku. Zrozumienie i odpowiednie reagowanie na potrzeby dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej jest ważne dla ich rozwoju emocjonalnego i fizycznego, a także dla poprawy jakości ich relacji z otoczeniem.

Emocje i nastroje

Dzieci, podobnie jak dorośli, mogą przeżywać dni, w których nie czują się na siłach, aby dzielić się swoją przestrzenią osobistą. Zmęczenie, frustracja, smutek czy inne intensywne emocje mogą sprawić, że dziecko będzie mniej skłonne do fizycznej bliskości. Szacunek dla tych osobistych granic i uczuć jest istotny w kształtowaniu zdrowych relacji interpersonalnych.

Zmuszanie do bliskości

Podczas rodzinnych spotkań, takich jak odwiedziny u babci, cioci czy wujka, dzieci często słyszą polecenia typu: „Daj buziaka”, „Przytul się” lub „Idź na kolana”. Zmuszanie dzieci do takich gestów może prowokować ich bunt i niechęć, co jest naturalną reakcją na naruszenie ich osobistych granic. Podczas powitań można zaproponować dziecku, by samo wybrało sposób, w jaki chce się przywitać, mówiąc na przykład: „Przywitaj się z babcią”. Dziecko może wtedy samo zdecydować, czy poda rękę, powie ciepłe „dzień dobry”, czy wybierze inny komfortowy dla siebie sposób wyrażenia szacunku i sympatii.

Ważne jest, aby rodzice byli wrażliwi na granice swojego dziecka i uczyli, że ma prawo mówić „nie”. Zrozumienie i szacunek dla osobistej przestrzeni oraz komfortu emocjonalnego, zarówno w relacjach rodzinnych, jak i społecznych jest fundamentem do budowania zdrowej autonomii każdego człowieka.

Niepewność lub strach

Czasami dziecko może nie chcieć się przytulać, co może być wynikiem wcześniejszych negatywnych doświadczeń związanych z fizyczną bliskością. Dzieci, które doświadczyły nieprzyjemnych lub bolesnych interakcji, mogą odczuwać strach przed bliskością i unikać przytulania, obawiając się powtórzenia tych doświadczeń.

• Sygnały ostrzegawcze i ich przyczyny. Warto być uważnym na wszelkie sygnały, które mogą wskazywać, że dziecko czuje dyskomfort związany z dotykiem. Możliwe jest, że dziecko jest przytulane w sposób, który odbiega od tego, do którego jest przyzwyczajone – na przykład przytulenie może być zbyt mocne lub zbyt intensywne, co może sprawiać ból lub dyskomfort. Także przekroczenie granic osobistych przez osobę obcą lub kogoś z bliskiego otoczenia może być przyczyną niechęci dziecka do bliskości.
• Reakcje dziecka na nieodpowiedni dotyk. Dziecko może reagować nerwowością, strachem, czy niechęcią do osób, które wcześniej nie wywoływały u niego negatywnych emocji. Zmiana zachowania w relacjach, które wcześniej były postrzegane jako normalne, może być kluczowym sygnałem, że coś jest nie tak. W takich sytuacjach ważna jest wnikliwa obserwacja i ostrożność.
• Edukacja dotycząca cielesności i granic. Istotne jest, aby edukować dziecko w zakresie własnych granic cielesnych i uczyć je, że ma prawo odmówić bliskości, gdy czuje się z tym niekomfortowo. Uświadamianie dziecku, że jego ciało należy do niego i że ma kontrolę nad tym, kto i w jaki sposób może je dotykać, jest fundamentalne dla budowania zdrowego poczucia własnej wartości i bezpieczeństwa.

W świetle różnorodności potrzeb dotykowych u dzieci niezbędne jest indywidualne podejście, które respektuje ich osobiste granice i uczucia. Przytulanie, choć ważne, nie jest pożądane przez wszystkie dzieci w takim samym stopniu. Zrozumienie, wsparcie i odpowiednia komunikacja pomiędzy rodzicami a dziećmi są fundamentem dla budowania zdrowych relacji i pomagają w kształtowaniu młodego człowieka zdolnego do wyrażania i rozumienia emocji. Edukacja o znaczeniu osobistych granic, zarówno własnych, jak i innych, jest niezbędna, aby dzieci mogły rozwijać zdrowe relacje interpersonalne i poczucie własnej wartości w przyszłości.