Jak stawiać granice dzieciom?

Wychowanie dziecka to nie tylko okazywanie mu miłości, ale także wyznaczanie granic, które pomagają mu zrozumieć otaczający świat. Choć może się wydawać, że ograniczenia oznaczają dla dziecka coś negatywnego, w rzeczywistości są one niezbędne dla jego rozwoju i budowania poczucia bezpieczeństwa. Wyznaczanie zasad od najmłodszych lat uczy malucha akceptacji reguł, szacunku do innych oraz przygotowuje go do życia w społeczeństwie.

Kiedy zacząć dziecku stawiać granice?

Stawianie granic stanowi istotny element wychowania dziecka już od samego początku. Nawet niemowlęciu zaczynamy już stawiać pierwsze ograniczenia i nie pozwalamy dotykać wszystkiego, po co wyciągnie małe rączki. Oczywiście, sposób w jaki komunikujemy te granice musi być dostosowany do wieku dziecka.

Na wczesnym etapie zwykle rodzic ogranicza się do tego, że nie dopuszcza malucha do wykonywania pewnych czynności i pilnuje, żeby nie złapał czegoś, czego nie powinien. Jednak kiedy mamy do czynienia z kilkulatkiem, możemy już zacząć ustalać wspólnie z nim pewne zasady i prostym językiem o nich opowiadać.

Jak ustalić granice bez krzyczenia?

Bardzo ważnym etapem w wyznaczaniu dziecku granic jest określanie jasnych zasad. To one będą stanowiły podstawę wymagań, które stawiamy przed dzieckiem. Jeśli jednak chcemy, żeby maluch respektował nasze reguły gry, musimy pamiętać o kilku ważnych kwestiach.

• Prosty język
  

  Granice wyznaczamy dzieciom w sposób konkretny i posługujemy się prostymi komunikatami. „Nie bijemy innych dzieci” lub „odkładamy zabawki na miejsce” to zwroty, które są dla dziecka zrozumiałe, a przez to bardziej skuteczne. Ważne, by oczekiwania przedstawić w sposób dokładny, tak by dziecko nie miało wątpliwości, czego od niego chcemy.

• Uzasadnienie
  

  Już od małego człowiekowi łatwiej jest zaakceptować zasady, które mają swoje uzasadnienie. Wykorzystajmy to w komunikacji z dzieckiem. Wydając polecenie, krótko wyjaśnijmy, co motywuje naszą prośbę. Nie trzeba zawiłych tłumaczeń. Wystarczy proste „załóż buty, bo wychodzimy” lub „ubierz bluzę, bo jest zimno”. Szczególnie warto o tym pamiętać, kiedy przestrzegamy przed niebezpieczną sytuacją. Mówiąc „Nie biegaj po korytarzu, bo jest ślisko i możesz się przewrócić albo zrobić sobie krzywdę”, pokazujemy, że nie chodzi nam o ograniczenie dziecięcej swobody. Uczymy wtedy malucha, że ma uważać na siebie i na otoczenie.

• Dajmy wybór
  

  Dzieci lubią być niezależne i móc o sobie decydować. Czy to musi kłócić się z nauką zasad i ograniczeniami? Niekoniecznie. Czasem rodzic może wykazać się elastycznością i w drobnych sprawach zapytać malucha o zdanie. Oczywiście, nie możemy pozwolić, żeby wyszedł, bez czapki, bo nie ma ochoty jej nosić. Wystarczy jednak zapytać: „chcesz ubrać czerwoną czy zieloną czapeczkę?”. Tak zwany pozorny wybór może dużo zmienić w perspektywie dziecka i ułatwić wprowadzanie naszych zasad.

• Wspólny front
  

  Mama się nie zgodziła to może zapytam tatę? Tak czasem kombinują dzieci. Dlatego bardzo ważne jest, by oboje rodzice trzymali wspólny front. Nie podważajmy nawzajem swoich decyzji i nie sprzeczajmy się przy dziecku, bo zaraz to wykorzysta jako furtkę do łamania zasad.

• Spokój zamiast krzyku
  

  Rodzic musi uważać na ton swojego głosu, kiedy stawia przed dzieckiem wymagania. Krzyk jest absolutnie niewskazany, a nadmierna emocjonalność raczej negatywnie odbije się na skuteczności przekazu. Dziecko szybko wyłapie nasze zdenerwowanie i może nawet próbować je wykorzystać do swoich celów lub zacznie się z nami drażnić. O spokoju i konsekwencji należy pamiętać, nawet kiedy jest to wyjątkowo niewygodne. Histeria dziecka w miejscu publicznym to trudna próba dla opiekuna, jednak warto pamiętać o egzekwowaniu zasad nie tylko w domu. Jeśli to tylko możliwe, nie ulegajmy presji i starajmy się być opanowani, bo dając upust emocjom możemy narazić się na jeszcze częstsze sceny ze strony dziecka.

• Pochwały motywują do przestrzegania zasad
  

  Kiedy dziecko ma już swoje obowiązki i potrafi po sobie posprzątać, odnieść naczynia czy nakryć do stołu, pamiętajmy, żeby je pochwalić i podziękować. Nie potrzeba nagród, a nawet nie są wskazane, kiedy maluch robi to, co do niego należy, niemniej jednak warto go za to docenić. Pochwały od rodziców świetnie motywują do przestrzegania zasad i sprawiają, że dziecko staje się bardziej samodzielne.

• Rutyna buduje dobre nawyki
  

  Codzienna rutyna to dla rodziny coś pozytywnego, co uczy dziecka budowania nawyków, które przydadzą mu się w życiu społecznym. Wspólne rytuały sprzyjają również wpajaniu maluchom pewnych zasad.

• Konsekwencja przede wszystkim
  

  Rodzic musi być nieugięty, kiedy stawia granice i ustala zasady. Czasem kusi nas, żeby ustąpić, ale nie jest to dobry pomysł. Dzieci lubią testować nasze granice i sprawdzać, na ile mogą sobie pozwolić. Jeśli maluch odkryje, że może nagiąć naszą wolę, to zacznie się wymuszanie, na przykład płaczem.

• Nauka cierpliwości
  

  Konsekwentne przestrzeganie zasad jest szczególnie ważne, kiedy mamy w domu jedynaka. Takie dzieci bywają rozpieszczane, a uczenie ich stawiania granic wymaga od rodzica nieco więcej wysiłku. Posiadanie rodzeństwa wiąże się z tym, że dziecko musi czasem poczekać na swoją kolej, podzielić się i nie zawsze też wszystko dostaje. W przypadku jedynaka, postawienie granicy nie wynika zwykle z konieczności, ale z decyzji rodzica. I taką decyzję należy podjąć świadomie dla dobra swojej pociechy, aby nauczyć ją zasad oraz cierpliwości.

• Ostrożnie z zachciankami
  

  Ograniczajmy też dawanie prezentów do najważniejszych okazji lub nagród za osiągnięcia i nie ulegajmy prośbom o nowe zabawki, tylko dlatego, że budżet nam pozwala na ich zakup. Nauka najważniejszych kompetencji społecznych jest o wiele bardziej wartościowa niż gadżety, zwłaszcza w kontekście późniejszych etapów życia dziecka.

• Nie wyręczajmy
  

  Cały wysiłek, jaki wkładamy w naukę granic i przestrzegania zasad, ma zaprocentować samodzielnością dziecka. Czasem rodzić chcąc dobrze, opóźnia moment uzyskania tej samodzielności. Zwłaszcza kiedy mamy jedno dziecko, często kusi nas, by je we wszystkim wyręczać, jednak to błąd. Ucząc zasad i pierwszych obowiązków, dajemy maluchowi pewność siebie, dzięki której poradzi sobie w sytuacjach społecznych.

W jaki sposób stawianie granic pomaga dziecku?

Dziecko, które w domu zawsze dostaje to, czego chce i przed którym rodzic nie stawia wymagań, będzie miało przed sobą o wiele trudniejszy proces adaptacji do społeczeństwa. Prędzej czy później natrafi na granice w przedszkolu czy wśród rówieśników i nie będzie sobie umiało z nimi poradzić. Akceptacja i respektowanie zasad natomiast sprawią, że maluch odnajdzie się w grupie i nie będzie sprawiał problemów. Dlatego właśnie nie należy myśleć, że odmawiamy czegoś dziecku, tylko wyposażamy je w kompetencje niezbędne do funkcjonowania w świecie.

Stawianie granic jednak nie tylko uczy malucha, ale także daje mu poczucie bezpieczeństwa. Wynika ono ze świadomości, że rodzic nad nim czuwa i pilnuje, czy nie dzieje mu się krzywda. Drugą kwestią, która na to wpływa jest bycie częścią pewnego porządku. Dziecko wie, jak wygląda jego codzienność, a zasady wyznaczają bezpieczną rutynę, na którą składają się czynności takie jak wspólny posiłek, czas zabawy czy powitanie rodzica, który wraca z pracy. Pamiętajmy też, że dzieci nie mają poczucia czasu i to właśnie obecność rytuałów sprawia, że wiedzą, co się wydarzy.

Zatem stawianie granic to wyraz troski i miłości, które pomagają dziecku odnaleźć się w świecie pełnym zasad i relacji. Pamiętajmy, że konsekwentne, spokojne i wspierające podejście rodzica to najlepszy sposób, by wychować szczęśliwego i odpowiedzialnego człowieka.