Nadpobudliwość u dzieci. Jak być rodzicem wulkanu energii?

Niektóre dzieci nie chodzą, tylko biegną. Nie mówią, tylko wykrzykują myśli jedna po drugiej. Ciągle w ruchu, ciągle w emocjach, zawsze krok przed nami. Jako rodzice często zastanawiamy się, czy to tylko żywiołowy charakter, czy może coś, co wymaga naszej szczególnej uwagi. Czym właściwie jest nadpobudliwość, skąd się bierze i jak wspierać dziecko, które nie do końca panuje nad swoją energią?

Skąd się bierze nadpobudliwość u dzieci?

W opinii wielu dorosłych, grzeczne dziecko jest przede wszystkim spokojne. Nadpobudliwa pociecha natomiast często sprawia, że rodzice muszą poświęcać jej nieco więcej uwagi. Nie zawsze jednak duża ilość energii u dziecka jest powodem do zmartwień. Chcąc wiedzieć, czy należy się niepokoić, należy poznać przyczyny.

Czasem pewna nadpobudliwość może wynikać z temperamentu dziecka. Każdy maluch jest inny i niektóre z natury po prostu są bardziej ruchliwe czy ciekawe świata. Jeden przedszkolak będzie bardziej emocjonalny, a inny mniej. Intensywność poszczególnych cech charakteru może się różnić, więc pamiętajmy o indywidualnej osobowości dziecka, zanim ocenimy, że coś odbiega od normy.

Ponadto, w pierwszych latach życia pewna doza nadwyżkowej energii jest u dzieci normalna. Występuje wówczas zjawisko tzw. “głodu ruchu”, kiedy maluchy odczuwają silną potrzebę rozwijania się przez doświadczanie otoczenia, a ruch daje im niezbędną stymulację. Należy wówczas dostarczać dziecku bodźców, zabierać na spacery i pozwolić się wybiegać. Z wiekiem potrzeba wzmożonego ruchu powinna przeminąć i nie należy traktować tego, jako powodu do niepokoju.

Warto jednak mieć też na uwadze, że niekiedy nadpobudliwość może sugerować też pewne problemy. Są to np.:

• niedojrzałość układu nerwowego,
• stres,
• nagłe zmiany w otoczeniu,
• nadmiar bodźców,
• zaburzenia rozwojowe (np. ADHD).

Chociaż we wczesnym okresie dzieciństwa trudno jest zdiagnozować ADHD, nadpobudliwość może być jedną z pierwszych przesłanek. Jeśli mamy do czynienia z nadmiernie ruchliwym maluchem, pamiętajmy, by w przyszłości przebadać go pod tym kątem.

Co zrobić jak dziecko ma za dużo energii?

Nadaktywne dziecko, które dużo biega, rusza się i niekiedy robi wokół siebie zamieszanie, łatwo sklasyfikować jako niegrzeczne albo złośliwe. Jednak rodzic powinien zdawać sobie sprawę z tego, że maluch nie próbuje robić mu na złość. To po prostu sposób, w jaki młody, rozwijający się człowiek, stara się radzić sobie z nadmiarem bodźców. Należy więc zastanowić się, jak mu pomóc.

Regularny ruch

W tym celu warto wygospodarować przestrzeń i czas, aby dziecko mogło dać upust swojej energii. Spacer, wspinaczka czy wycieczka na plac zabaw to świetna okazja do ruchu i aktywności, które pozwolą spożytkować dziecięce zapasy sił witalnych. Pozytywne efekty po takich sesjach intensywnej zabawy to nie tylko spokojniejsze dziecko w domu, ale także jego prawidłowy rozwój.

Szukając pomysłu na zajęcia ruchowe, najlepiej sprawdzić lokalną ofertę basenów. Wodne zabawy wraz z rodziną czy rówieśnikami zużywają duże ilości energii, ale dają równie wiele satysfakcji. Możemy więc zaplanować regularne wizyty w kompleksie wodnym albo zapisać dziecko na naukę pływania. Bierzmy też pod uwagę zainteresowania i predyspozycje malucha. Jeśli basen nie wchodzi w grę, zajęcia sportowe albo tańce także świetnie się sprawdzą.

Plan dnia

Codzienna rutyna nauczy dziecko lepiej panować nad swoją nadpobudliwością. Ważne jednak, aby plan dnia układał nie tylko rodzic, ale także maluch, wspomagając się np. rysunkami. Wypisać należy wszystko to, co domownicy robią każdego dnia, uwzględniając wstanie z łóżka, higienę osobistą, czas na naukę oraz zabawę. Wyznaczenie granic i ułożenie harmonogramu pomaga okiełznać energiczne dziecko, a udział w jego spisaniu pozwoli łatwiej wdrożyć go w życie. Porządek w planie dnia uspokoi nieco chaos w głowie malucha, który na spokojnie wszystko sobie przetworzy i nie będzie codziennie zaskakiwany nowymi bodźcami.

Tutaj szczególną uwagę warto przykładać do wieczornych rytuałów. Stała pora spania jest jednym z czynników, które nadają rytm codziennej rutynie, dlatego pilnujmy tego. Stwórzmy własny scenariusz przygotowania do nocnego odpoczynku (mycie, piżama, bajka na dobranoc/buziak) i trzymajmy się go. To zapewni dziecku spokojny sen i poczucie bezpieczeństwa.

Uporządkowane otoczenie

Jeśli wymagamy od dziecka porządku, czy we własnym pokoju, czy w postępowaniu, musimy dać mu przykład. Otoczenie ma duży wpływ na psychikę, zatem dbajmy o to, by sprzyjało ono rozwojowi dziecka. Utrzymując porządek w domu, a do tego wyznaczając i stosując określone zasady, sprawiamy, że maluch także porządkuje sobie swój wewnętrzny świat, a zatem lepiej panuje nad własnymi emocjami i nadmiarową energią.

Pozorne decyzje

Typową cechą dzieci nadpobudliwych jest ich chęć do decydowania o sobie. Chcą one same dokonywać wyborów, co z oczywistych względów nie jest możliwe. To rodzic powinien trzymać ster, ale jednocześnie może wykorzystać tzw. “pozorne decyzje”, które dadzą maluchowi wrażenie sprawczości. Przykład? Jest zimno, więc dziecko musi założyć czapkę. Pozwólmy mu wybrać ulubioną. Inna okazja do pozornej decyzji: Jest pora kolacji i robimy dziecku kanapkę. Niech wybierze z rzeczy, które mamy w lodówce, z czym chce ją zjeść. To mała rzecz, ale pozwala dziecku czuć, że ma wpływ na to, co się wokół niego dzieje.

Eliminacja “zakłócaczy spokoju”

Pewne czynniki działają na dziecko pobudzająco, a nawet zakłócają jego spokój. Jeden maluch będzie bardziej wrażliwy na hałas, a inny na dotyk, dlatego trzeba zadbać o eliminację tego, co utrudnia mu wyciszenie. Dobrą decyzją jest też ograniczenie czasu spędzonego przed ekranem. Chociaż dla rodzica może to oznaczać chwilę spokoju, zbyt długi kontakt z telefonem czy tabletem nie wyjdzie maluchowi na dobre. Warto więc znaleźć kompromis i dać dziecku zarówno trochę czasu na zabawę z elektronicznymi gadżetami, jak i z najbliższymi.

Emocje dziecka

Sferą emocji dziecka również należy się zaopiekować. Wzmożona potrzeba ruchu często bywa odzwierciedleniem tego, co dzieje się w jego głowie. Dlatego właśnie warto rozmawiać o tym, co dziecko czuje i adresować jego emocje. “Widzę, że jesteś zdenerwowany. Opowiedz mi, co się stało.” – takie słowa mogą być wstępem do rozmowy, która uspokoi dziecko. Można też dać upust emocjom w inny sposób np. rysunkiem.

Istotne jest tutaj, żeby nie brać do siebie, tego co dziecko robi i czuje, bo nie jest to skierowane przeciwko nam. Powracamy tutaj do wniosku, że dziecku potrzebne jest nasze wsparcie i zrozumienie dla jego nadpobudliwości, potrzeby ruchu oraz tego, w jaki sposób przetwarza w głowie różne bodźce.

Jakie są ćwiczenia wyciszające dla dzieci nadpobudliwych?

Istnieją ćwiczenia, które mogą wspomóc dziecko i je wyciszyć. Rodzice, którzy obawiają się, że ich pociecha szybko znudzi się takimi aktywnościami, mogą odetchnąć z ulgą. Większość metod wyciszających dla najmłodszych ma formę zabawy. Jedyne czego potrzeba ze strony opiekuna, to trochę czasu, aby wdrożyć dobre praktyki.

Ćwiczenia wyciszające dla dzieci obejmują:

• Ćwiczenia oddechowe – Zdmuchiwanie świeczek lub nadmuchiwanie balona może mieć niespodziewanie relaksujący efekt.
• Zabawy sensoryczne – Popularny był swego czasu piasek kinetyczny, który pozwalał na kreatywne zabawy, jednak jeśli nie posiadamy takiego w domu, możemy też zabrać dziecko do piaskownicy.
• Kącik wyciszenia – Warto zorganizować dziecku przestrzeń do relaksu, w której będzie oglądać odpowiednio dobrane bajki lub słuchać uspokajającej muzyki. Bardzo dobrze mogą sprawdzić się audiobooki, które angażują dziecięcą wyobraźnię i uczą skupienia. Idealnie, jeśli pociecha wycisza się przy ulubionej bajce z zamkniętymi oczami.
• Dotyk rodzica – Są maluchy, które uspakaja bliskość opiekuna. Kołysanie czy głaskanie może przełożyć się na większy spokój wewnętrzny i zacieśnić rodzinne więzi.
• Wysiłek umysłowy – Czasem zagadki logiczne i łamigłówki dostosowane do wieku mogą pomóc dziecku w znalezieniu ujścia dla energii. Co ciekawe, dla niektórych maluchów idealną metodą okazała się gra w szachy!

Nie każda z tych metod może się sprawdzić w przypadku naszego dziecka. Rodzic musi wykazać się zrozumieniem potrzeb i dobrać ćwiczenie do temperamentu oraz upodobań swojej pociechy. Na przykład widząc, że dotyk i głaskanie pobudza malucha, spróbujmy innego rozwiązania. Może wygodna poduszka i uspokajające dźwięki dadzą lepszy efekt?

Mały wulkan energii to przede wszystkim dziecko, które trzeba wesprzeć emocjonalnie i któremu należy poświęcać czas. Nie da się ukryć, że dla rodzica potrafi to być wyczerpujące. Pamiętajmy jednak, aby oprócz potrzeb dziecka, dbać także o własne potrzeby, chociaż czasem mogą nam się wydawać mniej ważne.

W praktyce jednak, jeśli rodzic nie zapewni sobie czasu na odpoczynek i szybko zużyje własną energię, jego zmęczenie oraz drażliwość odbije się także na dziecku. Dlatego należy dbać o równowagę, bo dobro dziecka i dobro jego opiekuna są często od siebie wzajemnie zależne. Regularnie ładując baterie natomiast, będziemy mieć więcej sił, by radzić sobie z pełnym energii i okrywającym świat maluchem, a to sprawi, że będziemy dla niego lepszym wsparciem.